Hệ sinh thái giáo dục Việt Nam hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức từ mô hình đào tạo lỗi thời, chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu phát triển nhân lực trong kỷ nguyên công nghệ số và hội nhập toàn cầu. Nhiều chương trình vẫn còn nặng về lý thuyết, thiếu gắn kết thực tiễn, khiến học sinh, sinh viên khó phát huy tối đa năng lực cũng như phẩm chất cá nhân. Chính điều này đã đặt ra yêu cầu cấp thiết cho một cuộc chuyển đổi toàn diện nhằm xây dựng một hệ thống giáo dục hiện đại, linh hoạt và lấy người học làm trung tâm.
Công tác đổi mới kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông năm 2025 là một ví dụ cụ thể cho sự thay đổi đang diễn ra trong hệ sinh thái giáo dục Việt Nam. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai mạnh mẽ đổi mới tư duy dạy học, thay vì chỉ kiểm tra kiến thức thuần túy, kỳ thi hướng tới đánh giá năng lực toàn diện và phát triển phẩm chất học sinh. Việc giảm áp lực thi cử, cho phép học sinh tự chọn môn thi theo sở trường và áp dụng phương pháp hiệu chỉnh điểm theo T-score nhằm chuẩn hóa dữ liệu là những bước tiến đáng chú ý. Qua đó, không chỉ công nhận đúng năng lực học sinh mà còn góp phần tạo nên môi trường giáo dục công bằng, minh bạch hơn.
Song song đó, việc tăng tính phân loại trong đề thi theo chuẩn quốc tế được xem là điều cần thiết nhằm phân biệt rõ năng lực giữa các học sinh, tránh hiện tượng ‘đồng phục điểm số’ như trước. Đây không phải để tạo rào cản mà nhằm giúp mỗi học sinh được định vị chính xác năng lực, từ đó được học tập, phát triển theo lộ trình phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia. Tính phân loại còn là công cụ căn bản để nhận diện nhân tài và phục vụ hiệu quả cho công tác tuyển sinh đại học, nâng cao tính cạnh tranh và công bằng trong giáo dục.
Bên cạnh những đổi mới về thi cử, các chuyên gia và doanh nghiệp cũng nhấn mạnh sự cần thiết chuyển đổi tư duy giáo dục, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ. Việc ưu tiên đào tạo thực hành, tích hợp các môn học STEM, khoa học tự nhiên và công nghệ, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục và nghiên cứu khoa học nhằm đáp ứng nhu cầu công nghiệp hiện đại là điều bắt buộc. Mô hình giáo dục mà các quốc gia phát triển như Hàn Quốc đã triển khai là minh chứng cho sự thành công khi đặt trọng tâm vào phát triển nội lực công nghệ và chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao với khả năng cạnh tranh toàn cầu.
Hệ sinh thái giáo dục Việt Nam cũng cần chú trọng đào tạo nhân cách và phát triển bền vững, tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong trường học để nuôi dưỡng phẩm chất đạo đức, kỹ năng sống và ý thức cộng đồng. Giáo dục nhân cách đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng con người toàn diện, vừa có tri thức, vừa có năng lực thích ứng với biến động xã hội và môi trường. Sự kết hợp hài hòa giữa đào tạo kiến thức, kỹ năng và thái độ sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của giáo dục và xã hội Việt Nam trong tương lai gần.
