Chiều ngày 7/10, đồng hồ vừa chỉ 16 giờ 42 phút, mặt đất nơi xã Cần Yên, tỉnh Cao Bằng chợt chuyển mình. Một trận động đất có độ lớn 3,4 richter làm rung chuyển cả vùng biên giới, nơi giáp ranh giữa Việt Nam và Trung Quốc. Tâm chấn nằm ở tọa độ 22,936 độ vĩ Bắc, 105,938 độ kinh Đông, sâu 16,5 km dưới lòng đất. Trận động đất này được Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, Viện Các khoa học Trái đất xác nhận là không gây thiệt hại về người và tài sản, cấp độ rủi ro thiên tai được đánh giá cấp 0. Tuy nhiên, chỉ cần tiếng đất rền ấy vừa cất lên, cả xã đã dường như nín thở.
Trong những phút đầu tiên sau động đất, nhiều người dân địa phương không khỏi lo lắng, hoang mang, thậm chí không dám vào nhà khi mấy ngày qua, trời mưa như trút nước, đất đai ngập lụt. Cao Bằng đang trong đợt mưa lũ lớn nhất năm, nước sông Bằng dâng cao vượt báo động 3, nhiều khu vực đối mặt nguy cơ sạt lở đất và lũ quét rất cao. Chỉ cần một rung động nhỏ nữa, cũng đủ khiến hàng nghìn người thức trắng đêm canh chừng đất mẹ, bởi lũ quét và sạt lở ở miền núi phía Bắc chưa bao giờ nguôi hiểm họa.
Phân tích ban đầu cho thấy, trận động đất xảy ra trên đới đứt gãy Cao Bằng – Tiên Yên, một trong những đới đứt gãy lớn kéo dài từ Trung Quốc qua Cao Bằng tới Quảng Ninh, hướng Tây Bắc – Đông Nam. Trong phút giây rung chuyển, cả đất trời dường như gợi lại ký ức về chuỗi động đất từng rung lắc nhiều tỉnh phía Bắc cuối năm 2019. Dẫu chưa gây tổn thất lớn, nhưng trận động đất này vẫn là hồi chuông cảnh báo về hệ thống phòng chống thiên tai, đặc biệt khi thiên tai liên tiếp ập đến trong mùa mưa bão đang nhấn chìm nhiều vùng quê miền núi.
Trong khi các nhà khoa học vẫn tiếp tục theo dõi, đánh giá tính chất (tự nhiên hay nhân tạo) của trận động đất, đơn vị chức năng và chính quyền địa phương đã lập tức điều động lực lượng ứng cứu 24/7, sẵn sàng di dân đến nơi trú ẩn an toàn. Ông Nông Quốc Hùng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng xác nhận, đến thời điểm hiện tại, chưa có thiệt hại nào về người và tài sản do động đất gây ra. Tuy vậy, điểm đáng nhấn mạnh là trận động đất không diễn ra trong trạng thái bình thường của tự nhiên, mà lại rơi vào thời điểm “rốn nước”, khi đất đai bão hòa, nguy cơ hệ lụy gia tăng.
Cùng thời điểm này, tại các xã Măng Bút, Măng Ri (tỉnh Quảng Ngãi), dư chấn cũng liên tiếp xuất hiện, nhưng mang tính chất kích thích do tác động của các hồ chứa thủy điện. Động đất miền Bắc thường và thực sự khác biệt, với bản chất rung chuyển sâu, tự nhiên, khó lường. Cộng đồng địa phương, đặc biệt là người dân xã Cần Yên, vừa lo cơn giận dữ bất ngờ của đất đai, vừa gồng mình chống lại mưa lũ và sạt lở. Trận động đất nho nhỏ nhưng nối dài cảm giác bất an, khiến không ít người tự hỏi: “Lần rung chuyển tiếp theo, khi nào tới, mạnh đến đâu?”. Bao năm qua, Cao Bằng đã quen với mái nhà sàn lợp phên nứa, bạt ngàn núi đá, nhưng trước mắt là những thách thức bủa vây từ đất mềm, đất rung.
