Sáng 8/10, mưa như trút cùng nước sông Cầu cuồn cuộn dâng lên tới mức cả ngôi làng cổ Thổ Hà chìm nghỉm trong biển nước đục ngầu. Những mái nhà cổ kính, con đường lát gạch, những bức tường rêu phong bao đời nay là chứng nhân lịch sử, giờ như những hòn đảo nhỏ lẻ loi giữa mênh mông nước. Người dân gắn bó với mảnh đất từ thế hệ này sang thế hệ khác, chỉ biết trố mắt nhìn cảnh quê hương tan hoang, trong nỗi kinh hoàng của mưa lũ tàn phá.
Ngập sâu đến hơn 2 mét ở nhiều nơi, nước tràn vào nhà, phủ kín cả thành giường, lật đổ mọi sinh hoạt thường nhật. “Từ bé đến giờ, tôi chưa thấy nước dâng cao đến thế. Theo lời các cụ trong làng, chẳng khác gì trận lũ lịch sử năm 1971”, một lão nông vừa dìu vợ già lên gác vừa ngậm ngùi kể. Đình làng hơn 300 năm tuổi – niềm tự hào của cả vùng – cũng bị lũ nhấn chìm, nhà bia bị nuốt gọn dưới làn nước đục. Hơn 8.200 người dân thuộc hơn 2.100 hộ sinh sống tại Thổ Hà và khu vực lân cận Yên Viên hoàn toàn bị cô lập, cuộc sống bị phá vỡ, nước sạch, điện, lương thực đều thiếu thốn nghiêm trọng.
Ngôi làng bình yên ngày thường chỉ nghe tiếng thoi đưa, tiếng mõ trâu về chiều, nay chỉ còn lại tiếng máy nổ, tiếng gọi nhau hối hả, tiếng thuyền máy lạch bạch len qua những mảng tường đổ, cột điện ngả nghiêng. Thuyền, xuồng trở thành phương tiện di chuyển duy nhất. Người lớn vội vã chuyển tài sản, vật nuôi lên nơi cao, trẻ con co ro trên mái nhà chờ người lớn chèo thuyền đưa cơm. Có nhà đành nấu than trên mái, nhà cao nấu cơm giúp nhà thấp, tình làng nghĩa xóm càng thêm đậm đà giữa cảnh hoạn nạn. Ai nấy đều thấp thỏm, lo sợ nước tiếp tục dâng, cái đói, cái lạnh và dịch bệnh đe dọa cả ngàn con người đang tứ bề bị nước bao vây.
Lũ chồng lũ, đời người dân đảo lộn. Cho dù đã quen với cảnh sống chung với lũ, nhưng với người dân Thổ Hà, đây là lần đầu tiên họ chứng kiến mức nước dâng cao kỷ lục, vượt xa mọi trận lũ trong vòng 50 năm qua. Nước sông Cầu chỉ trong vài giờ đã vượt báo động cấp 3, toàn bộ tuyến đê bối Vân Hà – Tiên Sơn bị ngập trắng, những bao cát, đất đắp cũng chỉ như “muối bỏ bể” trước sức mạnh bào mòn của dòng nước hung dữ. Nhiều gia đình vừa dọn dẹp, vừa kịp trở lại nhịp sống bình thường sau trận lũ trước đó, nay lại nỗi hoang mang khi nước đột ngột dâng cao, nuốt chửng những nỗ lực nhỏ nhoi của họ.
Giữa tâm bão nguy hiểm, những hình ảnh về sự hy sinh vẫn sáng lên. Hơn 1.000 người dân, cán bộ, chiến sĩ ở các xã lân cận phải thức trắng đêm, dùng hàng vạn bao cát gia cố đê Tam Giang, Đại Hà, ngăn chặn nguy cơ vỡ đê, bảo vệ hơn 5.000 hộ dân phía trong. Cả làng cổ Thổ Hà như một chiến trường, nơi lực lượng bộ đội, dân quân phải len lỏi trên thuyền, mang thực phẩm, nước uống, thuốc men tiếp tế cho người dân đang bị kẹt. Lũ chưa dứt, tin từ cơ quan khí tượng cho biết, ngập lụt ở Bắc Ninh còn duy trì 2–3 ngày tới, người dân tạm trú trên mái, chờ nước rút, mong một ngày quê hương được hồi sinh.
