Việt Nam hiện có hơn 430 khu công nghiệp với trên 4,1 triệu lao động, trong đó có tới 70-80% công nhân vẫn phải thuê trọ tự phát do thiếu hụt nhà ở và hạ tầng xã hội phù hợp. Đây là nút thắt lớn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người lao động cũng như sức hấp dẫn đầu tư vào khu công nghiệp, đặc biệt là đầu tư vào nhà lưu trú và nhà ở xã hội cho công nhân.
Các doanh nghiệp FDI, điển hình là các công ty Hàn Quốc và Nhật Bản, đánh giá nhà lưu trú công nhân là hạ tầng thiết yếu nhưng kém hấp dẫn vì lợi nhuận thấp, thủ tục đầu tư phức tạp, quy trình chồng chéo và thiếu đồng bộ giữa các cơ quan quản lý. Ngoài ra, mô hình nhà lưu trú hiện chủ yếu cho thuê và không tạo thành quyền sở hữu, làm hạn chế khả năng huy động vốn và thu hút nhà đầu tư.
Vướng mắc lớn còn nằm ở khâu pháp lý như thủ tục phê duyệt dự án liên quan đến quỹ đất, các điều kiện về hạ tầng, môi trường, an ninh, xử lý chồng chéo giữa Luật Đất đai, Luật Nhà ở và Luật Đầu tư. Gói tín dụng 120.000 tỷ đồng hỗ trợ nhà ở xã hội trong hơn 2 năm qua mới giải ngân khoảng 2%, phản ánh rõ ràng khó khăn trong điều kiện vay và thủ tục thẩm định.
Để tháo gỡ, các chuyên gia luật và doanh nghiệp đề xuất cần tăng cường đồng bộ hóa chính sách ưu đãi giữa các địa phương, đơn giản hóa thủ tục hành chính, minh bạch và ổn định thể chế pháp luật. Cơ chế đảm bảo quyền lợi và giảm rủi ro cho nhà đầu tư phải được xây dựng nhằm nâng cao niềm tin cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài.
Song song với đó, hình thức phát triển nhà ở xã hội ngoài khu công nghiệp cũng được khuyến khích nhằm mở rộng quỹ đất và mô hình cho thuê, góp phần giảm áp lực đất nội khu công nghiệp và tăng khả năng tiếp cận của công nhân với nhà ở giá rẻ, đồng thời đổi mới tổ chức quản lý dự án góp phần nâng cao chất lượng hạ tầng xã hội trong các khu công nghiệp.
