Ngày 21/8/2025, tại Kuala Lumpur, Malaysia, các bộ trưởng luật, tư pháp và tổng chưởng lý của 10 nước ASEAN đã đồng thuận thông qua Tuyên bố chung, trong đó khẳng định mạnh mẽ cam kết thúc đẩy trọng tài thương mại quốc tế và hòa giải như những công cụ then chốt trong phát triển kinh tế và hợp tác pháp lý khu vực. Đặc biệt, ASEAN nhấn mạnh việc tích hợp và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào quá trình giải quyết tranh chấp, hướng tới một nền tư pháp công bằng, minh bạch và hiệu quả hơn.
Việc áp dụng AI trong hệ thống pháp lý được kỳ vọng sẽ góp phần khai phá những tiềm năng to lớn, bao gồm cải thiện tốc độ xử lý các vụ việc, nâng cao độ chính xác trong phân tích dữ liệu pháp lý và giảm tải áp lực công việc cho nhân lực ngành tư pháp. Cùng với đó, ASEAN đang tích cực hài hòa các khung pháp lý giữa các nước thành viên nhằm tạo dựng môi trường pháp lý thống nhất, thuận lợi cho việc triển khai các công nghệ mới trong giải quyết tranh chấp.
Cam kết trên được đưa ra trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á ngày càng đối mặt với nhiều thách thức trong thương mại và pháp lý, đòi hỏi sự đổi mới và phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các quốc gia. Việc sử dụng AI không chỉ giúp nâng cao khả năng tiếp cận công lý mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững thông qua việc giảm thiểu các tranh chấp kéo dài gây tổn hại đến môi trường đầu tư.
Hội nghị cũng đã đề cập đến việc mở rộng hợp tác trong lĩnh vực pháp lý, tạo điều kiện cho các chương trình đào tạo chuyên sâu về AI cho cán bộ pháp luật trong khu vực, nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công tác giải quyết tranh chấp trong tương lai. Những nỗ lực này nằm trong lộ trình chung của ASEAN hướng tới xây dựng một cộng đồng pháp lý mạnh mẽ, hiện đại và hội nhập sâu rộng với xu thế chuyển đổi số toàn cầu.
Khẳng định vai trò trung tâm của AI trong nền tư pháp tương lai, ASEAN hứa hẹn sẽ tiếp tục thúc đẩy các dự án nghiên cứu và ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ xử lý tranh chấp thương mại đến các tranh chấp về đất đai, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, với mục tiêu cuối cùng là nâng cao hiệu quả và tính công bằng trong giải quyết các vấn đề pháp lý không chỉ cho các quốc gia thành viên mà còn cho toàn khu vực.
