Những tiến bộ vượt bậc trong công nghệ robot và trí tuệ nhân tạo đang tạo ra một làn sóng tự động hóa mạnh mẽ có khả năng làm thay đổi cơ cấu lao động toàn cầu. Theo các dự báo, trong vòng một thập kỷ tới, khoảng 75 triệu công nhân trên thế giới có nguy cơ bị thay thế bởi robot và các hệ thống tự động khác. Sự dịch chuyển này không chỉ tác động đến các ngành công nghiệp sản xuất mà còn lan rộng sang lĩnh vực dịch vụ và hành chính.
Công nghệ tự động hóa ngày nay đã không còn là tương lai xa vời mà đang dần trở thành hiện thực. Tại nhiều nơi trên thế giới, robot có thể thực hiện những công việc thu gom rác tự động giúp bảo vệ môi trường, hoặc đóng vai trò lễ tân, hỗ trợ người dân làm thủ tục hành chính với khả năng giao tiếp và hướng dẫn linh hoạt như các robot đã triển khai tại một số trung tâm hành chính công ở Hà Nội. Điều này cho thấy các robot không chỉ thay thế lao động chân tay mà còn dần xâm nhập vào lĩnh vực dịch vụ làm việc trí tuệ và giao tiếp.
Sự thay thế này mang theo cả cơ hội và thách thức. Kỹ thuật tự động hóa giúp tăng năng suất, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Song đồng thời, hàng triệu lao động có nguy cơ mất việc làm hoặc phải chuyển đổi nghề nghiệp do robot có thể làm việc hiệu quả hơn trong những công việc mang tính lặp lại, đòi hỏi độ chính xác cao. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các quốc gia trong việc hoạch định chính sách đào tạo lại, nâng cao kỹ năng và hỗ trợ người lao động thích nghi với nền kinh tế mới.
Ở góc độ tích cực, sự phát triển công nghệ cũng mở ra nhiều lĩnh vực việc làm mới, đòi hỏi kỹ năng cao hơn như lập trình, vận hành và bảo dưỡng robot, phân tích dữ liệu, thiết kế hệ thống tự động. Tuy nhiên, sự chuyển đổi này cần được thực hiện một cách có kế hoạch và bài bản để đảm bảo không tạo ra sự chênh lệch lớn về kinh tế và xã hội giữa các tầng lớp lao động.
Nhìn chung, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự dẫn dắt của công nghệ robot và trí tuệ nhân tạo sẽ tái cấu trúc thị trường lao động toàn cầu một cách sâu rộng trong thập niên tới. Đây là thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội của nhân loại trong việc tái định hình tương lai việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.
