Tháng 10 đến, chưa kịp hồi phục sau các đợt thiên tai dồn dập, miền Trung lại phải đối mặt với những con số mưa lũ vượt xa mọi kỷ lục. Chỉ trong vòng gần ba tuần, khu vực từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế đã hứng chịu ba đợt mưa lớn liên hoàn, đặc biệt từ 18-19/9, 26/9-1/10 và 6-8/10. Tổng lượng mưa phổ biến trên 300-600mm, nhiều nơi vượt mốc 600mm trong vỏn vẹn vài ngày, tương đương 3-4 lần giá trị trung bình nhiều năm. Đây không chỉ là mưa lũ, mà còn là mưa lịch sử, khiến nhiều trạm đo đạc chính thức ghi nhận giá trị lượng mưa ngày vượt mọi xác lập từng có trong tháng 10 và cả năm. Con số ấy trở thành nỗi ám ảnh của người dân, khi nước dâng cuồn cuộn kéo theo từng con phố, bờ kè, rồi mảng ruộng đồng bỗng chốc biến thành biển nước.
Sau những cơn mưa, là những con lũ. Do ảnh hưởng trực tiếp từ các cơn bão Bualoi, Matmo và các đợt không khí lạnh mạnh bất thường, nước theo các dòng sông lớn đổ về với tốc độ chóng mặt, khiến nhiều tuyến đê, hạ du các tỉnh Thái Nguyên, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Hà Nội liên tiếp vỡ nặng, nước tràn đồng, nhà sụp vách, giao thông tê liệt hàng chục kilômét. Hàng nghìn gia đình vội vã sơ tán, không kịp mang theo tư trang, chỉ còn biết nhìn ngôi nhà chìm dần trong biển nước. Lũ lụt đâu chỉ là nước nổi, mà còn là máu chảy, tử vong, mất tích và nỗi lo đe dọa bám theo từng bữa ăn, giấc ngủ. Thống kê từ bão số 11 cho thấy, ít nhất 15 người chết và mất tích, 16.900 ngôi nhà chìm, 34.388 ha lúa và hoa màu héo rủ, hàng chục nghìn mét đê điều, đường giao thông nông thôn bị xóa sổ.
Điều đáng nói, trước khi có thể tạm qua cơn lũ cũ, báo động lại vang lên: miền Trung vẫn chưa thoát khỏi mùa mưa bão điên cuồng. Các chuyên gia dự báo, từ giữa tháng 10 đến đầu tháng 11, trên khu vực Biển Đông có khả năng xuất hiện thêm 2-3 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới, trong đó 1-2 cơn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam. Nguy cơ xuất hiện thêm nhiều đợt mưa lớn diện rộng, nhất là ở Bắc Bộ, Thanh Hóa, Nghệ An, tiếp đến là các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi là rất cao. Mưa không chỉ dồn dập, mà còn kéo theo hàng loạt hiện tượng thời tiết nguy hiểm: lốc xoáy, sét đánh, mưa đá, gió giật mạnh có thể ập đến bất cứ lúc nào. Không chỉ lũ sông, mà lũ quét, sạt lở núi cũng trở thành nỗi kinh hoàng ở các khu vực đồi núi, nơi mưa lớn, mặt đất bão hòa nước, chỉ một cơn gió đủ sức làm đổi thay địa hình, cuốn phăng nhà cửa. Đường xuống núi, đường vào phố thị bị cô lập, điện tắt, nước cạn, mạng di động rớt liên hồi khiến việc tiếp cận hỗ trợ gặp muôn vàn khó khăn.
Đằng sau những con số, là nỗi lo về một mùa thiên tai liên miên, dị thường, không giống những gì lão làng thời tiết từng chứng kiến. Biến đổi khí hậu không chỉ là khái niệm xa vời, mà hiện hữu ngay trên từng bước chân trôi lũ, từng mét vuông ruộng ngập nước, từng mái nhà tốc nắng dột mưa khắp miền Trung. Nhiệt độ trung bình các vùng cao hơn năm trước, bão đến bất ngờ, không khí lạnh đến sớm, những đợt mưa lớn xuất hiện với tần suất dày đặc, cùng La Nina có thể quay trở lại, đẩy con sóng thảm họa liên tiếp vào các địa phương vốn đã chật vật chống chọi. Nguy cơ mưa lũ cực đoan đồng loạt tăng lên ở nhiều nơi, đòi hỏi cả hệ thống chính trị, người dân phải chủ động, sẵn sàng phương án ứng phó và quyết liệt hơn trong công tác dự báo, cảnh báo, sơ tán.
Giữa những ngày tháng 10 của miền Trung, tiếng mưa vẫn dội liên hồi trên những mái nhà dột, vẫn còn đó những đêm trắng đợi chờ dòng nước xuống, những bữa ăn hiếm khi đủ đầy, những nụ cười gượng gạo của trẻ thơ nơi mấy tấm lều sơ tán. Lũ qua, nhưng dư chấn vẫn dài, nỗi lo vẫn đeo bám. Để vượt qua, không chỉ cần đến từng tấm gương sinh tồn của người dân miền Trung, mà còn là sự đồng lòng của cả nước, của các tổ chức quốc tế, của những tấm lòng hướng về vùng thiên tai, để miền Trung có thể mạnh mẽ, vững vàng trước những thử thách của tự nhiên, trước những tháng ngày dồn dập bão lũ đang và sẽ còn tiếp diễn.
