Chỉ trong vòng nửa tháng cuối tháng 6, đầu tháng 7 năm 2025, Nghệ An bất ngờ trở thành một trong những điểm nóng của dịch tả heo châu Phi (ASF). Những xóm, làng trước đây yên bình với hình ảnh đàn heo ngoan ngoãn, bỗng trở nên tiêu điều. 25 ổ dịch tại 25 xã, phường trên khắp tỉnh được ghi nhận, còn con số lợn buộc phải tiêu hủy đã vượt 1.200 con, tương đương hơn 54 tấn thịt. Với những hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, mỗi con heo mất đi là cả một gia sản, cả năm trời chờ đợi bỗng tiêu tan trong gang tấc.
Những ngày này, hình ảnh gia đình anh Phạm Văn Hiến ở xóm Sơn Thủy, xã Hoa Quân, huyện Nghĩa Đàn, trở thành biểu tượng của cuộc vật lộn với dịch bệnh. Chỉ trong một tuần, 80 con lợn thịt của gia đình lần lượt gục ngã, 30 con còn lại có dấu hiệu nhiễm bệnh, chờ ngày được xử lý. Nỗi đau không chỉ ở sản nghiệp mất mà còn ở cả sự bất lực. “Lợn chết quá nhanh, chúng tôi không kịp trở tay. Những con lợn phân hủy nặng, mùi hôi thối, ngập ngụa trong nỗi sợ hãi lan truyền”, một nông dân trầm giọng. Cả xã Hoa Quân đã tiêu hủy đến 60 tấn lợn, thiệt hại ước tính lên đến 4 tỷ đồng, khiến hàng trăm hộ dân rơi vào cảnh khốn cùng.
Đáng lo ngại hơn, dù các biện pháp phòng, chống dịch được áp dụng quyết liệt, hiện tượng vứt xác lợn chết bừa bãi ra kênh, mương, ao hồ vẫn tiếp diễn tại nhiều địa phương. Hành động này không chỉ khiến dịch bệnh lan nhanh mà còn gây ô nhiễm trầm trọng, đe dọa đến sức khỏe cả cộng đồng. Đại diện chính quyền xã Hoa Quân thừa nhận, địa phương đã tăng cường tuyên truyền, tuần tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhưng ý thức người dân vẫn là nút thắt khó gỡ. Mỗi xác lợn bị vứt ra môi trường là một nguy cơ, một nỗi đau đè nặng lên vai chính quyền lẫn lương tri cộng đồng.
Nguyên nhân của đợt bùng phát này được xác định do nhiều yếu tố. Phần lớn các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, năng lực phòng ngừa dịch còn hạn chế. Một số địa phương chưa thực sự quyết liệt trong chỉ đạo, các biện pháp phòng chống chưa đồng bộ. Ý thức người dân về việc khai báo dịch bệnh còn thấp, vẫn còn tình trạng dấu dịch, làm chậm trễ công tác kiểm soát. Đặc biệt, thời tiết thay đổi thất thường, mưa nắng đan xen là nguyên nhân khiến sức đề kháng của vật nuôi giảm sút. Được biết, tỷ lệ tiêm phòng vắc xin cho gia súc, gia cầm vụ Xuân 2025 cũng đạt tỷ lệ thấp, tạo điều kiện thuận lợi cho dịch tái phát và lan rộng.
Trước tình hình báo động, lãnh đạo tỉnh Nghệ An đã yêu cầu Chủ tịch UBND các xã, phường chịu trách nhiệm trước Chủ tịch tỉnh nếu để phát sinh, lây lan dịch gây hậu quả nghiêm trọng. Công tác kiểm soát, ngăn chặn dịch bệnh lan rộng đang được siết chặt. Tuy nhiên, những thiệt hại về kinh tế, xã hội, môi trường do dịch tả heo châu Phi gây ra đã khiến nhiều hộ dân lâm vào cảnh nợ nần, bế tắc. Đàn heo chết, đi kèm là khoản chi phí tiêu hủy không nhỏ, càng khoét sâu thêm nỗi đau tinh thần. Câu chuyện của những người nông dân Nghệ An lúc này không chỉ là mất của, mà còn là nỗi lo mất nghề, mất niềm tin vào một tương lai ổn định cho chính gia đình mình.
Trên khắp các vùng nông thôn Nghệ An, không khí vốn yên ả nay chùng xuống trong nỗi nhọc nhằn, bất an. Những ổ dịch đang được kiểm soát, nhưng nỗi đau và bài học về ý thức cộng đồng, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị còn vang lên da diết. Nghệ An bước vào cuộc chiến cam go, không chỉ với bệnh dịch mà còn với chính nỗi niềm của những người nông dân chân chất đang gắn bó thân thiết với con heo như một nghiệp mưu sinh.
