Đã 84 năm kể từ thảm họa diệt chủng Holocaust, danh tính của kẻ sát nhân trong một trong những bức ảnh nổi tiếng về sự kiện này cuối cùng cũng được hé lộ. Nhà sử học người Đức Jürgen Matthäus, với sự trợ giúp của trí tuệ nhân tạo (AI) và các tình nguyện viên nhóm báo chí nguồn mở Bellingcat, đã xác định được hung thủ trong bức ảnh chụp năm 1941 tại thành phố Berdychiv, Ukraine ngày nay.
Bức ảnh gây chấn động thế giới ghi lại cảnh một sĩ quan SS Đức chĩa súng vào đầu một người đàn ông đang quỳ trên mép hố chôn tập thể, trong khi nhiều lính khác đứng chứng kiến. Qua việc phân tích nhật ký lịch sử, dữ liệu ảnh và hình ảnh tòa nhà phía sau bằng công nghệ hình ảnh số AI, ông Matthäus đã đối chiếu với những bức ảnh gia đình và tài liệu được cung cấp, cho ra kết quả trùng khớp lên đến 99%. Đó là Jakobus Onnen, một sĩ quan SS tham gia mặt trận phía Đông, người gia nhập đảng Quốc xã từ trước khi Hitler lên nắm quyền.
Ông Matthäus cho biết công nghệ AI không phải là giải pháp thần kỳ nhưng là công cụ hữu hiệu bổ trợ cho yếu tố con người trong nghiên cứu nhân văn. Việc nhận dạng này không chỉ là câu chuyện về danh tính một con người mà còn là minh chứng cho sức mạnh kết hợp giữa công nghệ số và nghiên cứu lịch sử truyền thống, mở ra nhiều tiềm năng mới cho ngành sử học trong tương lai.
Jakobus Onnen vốn xuất thân trong một gia đình trí thức, từng là giáo viên ngoại ngữ trước khi trở thành thành viên Binh đoàn bão táp Đức Quốc xã và sau đó tham gia lực lượng SS. Ông tử trận vào năm 1943. Động cơ khiến Onnen thực hiện vụ thảm sát vẫn là câu hỏi gây đau đầu với các nhà nghiên cứu, bởi việc tham gia vào các vụ giết người tập thể như vậy vừa là áp lực vừa không mang lại lợi ích trong quân đội Đức thời chiến.
Việc khám phá danh tính kẻ sát nhân trong vụ diệt chủng Holocaust sau gần một thế kỷ giúp làm sáng tỏ những mảng tối của lịch sử, đồng thời nhắc nhở thế giới về những tội ác kinh hoàng trong quá khứ. Bên cạnh đó, nó cũng khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của AI trong việc phục vụ cho công tác nghiên cứu và điều tra lịch sử, góp phần bảo tồn ký ức nhân loại một cách chính xác và sâu sắc hơn.
