Ngày 6/8/2025, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã ký quyết định tạm dừng toàn bộ nhập khẩu gạo trong 60 ngày, bắt đầu từ 1/9, nhằm bảo vệ ngành sản xuất lúa gạo trong nước trước những áp lực giảm giá và cạnh tranh từ gạo nhập khẩu đặc biệt là từ Việt Nam. Philippines hiện là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 40-45% kim ngạch xuất khẩu gạo hàng năm, khiến lệnh cấm này trở thành cú sốc lớn cho ngành lúa gạo Việt Nam.
Quyết định này được Bộ Nông nghiệp Philippines đề xuất trong bối cảnh giá gạo nội địa giảm gần 16% trong tháng 7 so với cùng kỳ năm trước, do lượng gạo nhập khẩu ồ ạt, trong đó Việt Nam chiếm đến 77% thị phần nhập khẩu gạo Philippines trong 7 tháng đầu năm 2025. Việc tạm dừng nhập khẩu sẽ trùng với vụ thu hoạch lúa cao điểm ở Philippines, nơi nguồn cung nội địa được đánh giá là đủ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng.
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam, lệnh cấm này đã khiến nhiều hợp đồng ký kết trong tháng 8 bị đình trệ, hàng tồn kho gia tăng và áp lực dòng tiền trở nên căng thẳng hơn khi phải đồng thời đối mặt với việc áp thuế VAT 5% cho mặt hàng gạo từ đầu tháng 7. Nhiều lô hàng không được giao do các nhà nhập khẩu Philippines chưa hoàn tất thủ tục kiểm dịch, tạo ra tình trạng tồn kho lớn khiến giá xuất khẩu có nguy cơ giảm sâu, bào mòn biên lợi nhuận doanh nghiệp và ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân Việt Nam.
Trước ảnh hưởng nghiêm trọng này, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã gửi báo cáo khẩn lên Bộ Công Thương, đề nghị phối hợp với Bộ Nông nghiệp Philippines để tìm hướng tháo gỡ, bảo đảm việc xuất khẩu tiếp tục hoặc ít nhất là có hướng dẫn rõ về đối tượng sản phẩm bị áp dụng lệnh cấm. VFA cũng cảnh báo nếu tình trạng này kéo dài, không chỉ doanh nghiệp mà cả nền kinh tế ngành lúa gạo sẽ chịu thiệt hại, đồng thời kêu gọi chính sách hỗ trợ về tín dụng lãi suất thấp, gia hạn trả nợ và bố trí kho dự trữ hàng.
Trong khi đó, giá gạo Việt Nam hiện có xu hướng tăng trong ngắn hạn do các doanh nghiệp Philippines đẩy mạnh mua tích trữ trước mùa cấm nhập khẩu, khiến giá gạo 5% tấm tăng lên khoảng 391 USD/tấn, bỏ xa các đối thủ như Ấn Độ và Thái Lan. Tuy vậy, đà tăng giá này chỉ mang tính tạm thời và khó duy trì khi lệnh cấm nhập khẩu chính thức bắt đầu, đồng nghĩa với triển vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong những tháng cuối năm sẽ gặp nhiều khó khăn và cần có sự chuẩn bị, điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp.
