Bức tranh phổ điểm tiếng Anh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 dường như đã “đẹp như mơ” trong mắt nhiều nhà quản lý và xã hội. Đỉnh điểm tập trung quanh mức 5.0 – 5.4, độ lệch chuẩn 1.45, điểm trung bình đạt 5.38, trung vị 5.25, tất cả đều hội tụ về một phổ điểm gần phân phối chuẩn. Biểu đồ này, nếu nhìn từ góc độ kỹ thuật, xứng đáng là “hình mẫu” về một đề thi chuẩn mực, có tính phân loại, không bẫy thí sinh, không dễ dãi dẫn tới lạm phát điểm cao.
Thế nhưng, phía sau nét đẹp “trên giấy” ấy lại là một thực trạng đáng suy ngẫm về chất lượng dạy và học ngoại ngữ ở bậc phổ thông. Tính riêng môn tiếng Anh, năm nay chỉ có hơn 15% thí sinh đạt từ 7 điểm trở lên, giảm đáng kể so với năm trước. Số điểm 10 toàn quốc chỉ 141, giảm 75% so với năm ngoái. Nếu như mọi năm, nhóm học sinh giỏi và khá tiếng Anh có thể đạt trung bình 8.5 – 9 điểm, thì năm nay, thậm chí nhóm top đầu cũng chỉ quanh mức 5 điểm. Điều này cho thấy đề thi năm nay thực sự “siết chặt” hơn, nhưng mặt khác cũng phản ánh năng lực ngoại ngữ thực tế của học sinh không được như kỳ vọng.
Đáng chú ý hơn, số thí sinh thi môn tiếng Anh năm nay giảm mạnh, chỉ còn khoảng một phần ba so với các năm trước bởi đây là môn tự chọn trong kỳ thi tốt nghiệp. Chính vì nhóm thí sinh chọn thi tiếng Anh chủ yếu là những học sinh thực sự tự tin, thậm chí là có chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế, nên phổ điểm này càng nói lên rằng: năng lực tiếng Anh ở đại đa số học sinh phổ thông vẫn dừng lại ở mức trung bình, thấp thậm chí yếu, dù trong môi trường học đường hiện đại, khi mà ngoại ngữ được coi là “chìa khóa vàng” để hội nhập. Giáo viên dạy tiếng Anh ở nhiều trường trung học cũng thừa nhận, học sinh đa phần vẫn chỉ đạt trình độ B1-B2, chứ chưa thực sự đạt chuẩn C1-C2 như kỳ vọng từ các chương trình đào tạo cấp quốc gia.
Hệ lụy từ thực trạng này không chỉ dừng lại ở một kỳ thi tốt nghiệp hay tuyển sinh đại học, mà còn kéo dài đến cả sự nghiệp và cuộc sống tương lai của các em. Việc học lệch vẫn phổ biến, học sinh đa phần chỉ chú trọng vào kỹ năng làm bài, luyện đề, chứ ít khi chịu đầu tư vào các kỹ năng giao tiếp thực tế, nghiên cứu, hay sử dụng ngoại ngữ như một công cụ học thuật. Ngoài ra, khoảng cách trình độ giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn, vẫn còn là một thách thức lớn chưa có lời giải, dù chương trình giáo dục phổ thông đã có nhiều cải tiến.
Trong một nền giáo dục đang từng bước đổi mới theo hướng phát triển năng lực, việc nhìn nhận thẳng thắn vào thực tế phổ điểm tiếng Anh sẽ giúp chúng ta cân nhắc lại hướng đầu tư cho môn học này. Bài toán lớn của mỗi nhà trường, mỗi gia đình và toàn xã hội là làm thế nào để mỗi học sinh không chỉ đạt mức điểm “tròn trĩnh” trên bài thi, mà còn thực sự tự tin giao tiếp, nghiên cứu, và làm chủ ngoại ngữ như công cụ thiết yếu của thời đại. Đẹp trên phổ điểm đã là bước khởi đầu đáng mừng, nhưng đẹp trong năng lực thực chất mới là điều đáng trân trọng trong một nền giáo dục phát triển.
Nhiều chuyên gia cho rằng, đề thi năm nay đã chạm đúng “vùng học lực thực tế” của học sinh, nhưng phổ điểm như một lời cảnh tỉnh: nền giáo dục cần “tỉnh táo” hơn trong việc nâng thực lực, chứ không chỉ mải mê chạy theo những con số đẹp đẽ. Để học sinh Việt Nam thực sự sánh ngang chuẩn quốc tế, cần nhiều hơn những chính sách, nguồn lực đầu tư bài bản cho giáo viên, cho phương pháp giảng dạy, cho hoạt động ngoại khóa thực chất ở các trường phổ thông. Đồng thời, cần loại bỏ tư duy “học để thi”, quay về quỹ đạo “học để biết, để làm, để chung sống và để tự khẳng định mình” như UNESCO từng nhấn mạnh.
Phổ điểm tiếng Anh năm 2025, vì thế, không chỉ là một thống kê để “ngắm nhìn” trên giấy, mà còn là tấm gương phản chiếu chân thực vào thực trạng giáo dục ngoại ngữ trong nước. Một lần nữa, chúng ta được nhắc nhở: điểm số chỉ là điểm xuất phát, còn mục tiêu thật sự của giáo dục phải là năng lực sử dụng ngôn ngữ mang tầm quốc tế, để học sinh tự tin bước ra thế giới với đủ tâm thế của công dân toàn cầu, trong thời đại số hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
