Thất thoát sau thu hoạch vẫn là bài toán nan giải đối với ngành nông nghiệp Việt Nam, dù đã có nhiều giải pháp được đề ra nhưng hiệu quả chưa như kỳ vọng. Đặc biệt với cây lúa, lượng nước sử dụng nhiều trong khi giá trị kinh tế thu về thấp gây áp lực lớn về tài nguyên và hiệu quả sản xuất. Chưa kể thất thoát qua hệ thống thủy lợi lên tới 25-30%, khiến nước tưới mất đi rất nhiều mà giá trị đầu ra chưa tương xứng.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thất thoát lớn là do kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế, cơ sở hạ tầng phục vụ vận chuyển và chế biến chưa đồng bộ. Ngoài ra, các thủ tục pháp lý, quy định quản lý tài sản công và đất đai chưa đồng bộ cũng góp phần tạo ra sự lãng phí và khó khăn trong việc khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên nông nghiệp. Và ngay cả khi đã áp dụng công nghệ, tỷ lệ áp dụng ở các doanh nghiệp nhỏ và hộ nông dân vẫn rất hạn chế.
Biến đổi khí hậu hiện nay càng làm trầm trọng thêm tình trạng này bởi tác động của nắng nóng kéo dài, hạn hán cục bộ làm giảm năng suất cũng như gây thiếu nước tưới. Ví dụ như tại Tây Nguyên và Bình Thuận, những đợt hạn kéo dài ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp, tăng nguy cơ thất thoát và thua lỗ cho người nông dân. Tình trạng này đòi hỏi chính sách, kỹ thuật và quản lý cần phải điều chỉnh linh hoạt, hiệu quả hơn.
Việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất và bảo quản nông sản đã đem lại nhiều lợi ích nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô và tính phổ biến. Các mô hình sản xuất tuần hoàn, giảm thất thoát sau thu hoạch vẫn mới chỉ được áp dụng phần lớn trong các doanh nghiệp lớn, chưa lan tỏa rộng rãi đến các hộ nông dân nhỏ lẻ, dẫn tới hiệu quả tổng thể còn thấp.
Để giải quyết triệt để bài toán này, cần có sự phối hợp toàn diện giữa các cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân. Đầu tư nâng cấp hệ thống thủy lợi, cải thiện kỹ thuật bảo quản, chỉnh sửa thủ tục hành chính để giảm lãng phí tài sản công, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao và phát triển chuỗi giá trị liên kết là những bước đi quan trọng giúp giảm thất thoát sau thu hoạch và nâng cao hiệu quả kinh tế nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn tới.
