Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã và đang dẫn đầu xu hướng cách mạng hóa ngành công nghiệp sản xuất thông qua mô hình “nhà máy trong bóng tối” (Dark Factory) – nơi mọi hoạt động vận hành đều được tự động hóa hoàn toàn, không cần sự hiện diện của con người hay sử dụng ánh sáng trong suốt quá trình hoạt động. Một ví dụ tiêu biểu là tổ hợp sản xuất rộng 81.000 mét vuông của hãng Xiaomi ở Bắc Kinh, nơi robot và trí tuệ nhân tạo (AI) thay thế hoàn toàn con người, vận hành 24/7 mà không cần bật đèn hay nghỉ ngơi.
Mô hình nhà máy này sử dụng công nghệ tiên tiến như hệ thống IoT, cảm biến thị giác, máy học, và mô phỏng số để kiểm soát, tối ưu hóa quy trình sản xuất tự động. Robot không chỉ làm theo mệnh lệnh mà còn có khả năng phân tích, thích ứng và tự khắc phục lỗi nhỏ, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả vận hành. Với công nghệ này, Xiaomi có thể sản xuất tới 10 triệu smartphone cao cấp mỗi năm, bên cạnh đó một siêu nhà máy sản xuất ô tô điện của hãng cũng đạt mức tự động hóa lên tới 91%, quy tụ hơn 700 robot liên tục thực hiện các công đoạn hàn, sơn, lắp ráp và kiểm định.
Đây không chỉ là bước tiến về công nghệ mà còn là chiến lược trọng điểm giúp Trung Quốc giữ vị thế hàng đầu trong ngành sản xuất toàn cầu, giữa bối cảnh chi phí lao động tăng cao và áp lực cạnh tranh xuất khẩu lớn. Chi phí vận hành robot tại Trung Quốc chỉ khoảng 1,60–2,00 USD mỗi giờ, thấp hơn đáng kể so với mức trung bình chi phí nhân công truyền thống, khiến tự động hóa trở thành một giải pháp kinh tế bền vững. Đồng thời, nhà máy không cần ánh sáng, điều hòa hay các tiện nghi cho công nhân cũng giúp giảm tới 15-20% mức tiêu thụ năng lượng so với nhà máy truyền thống.
Tuy nhiên, mô hình “nhà máy trong bóng tối” cũng đặt ra những thách thức lớn về mặt xã hội khi có thể khiến khoảng 12 triệu việc làm trong ngành sản xuất tại Trung Quốc bị mất đi do việc thay thế lao động bởi robot công nghiệp và AI. Do đó, bên cạnh hiệu quả kinh tế vượt trội, chính phủ và doanh nghiệp Trung Quốc cần xây dựng chiến lược chuyển đổi lao động phù hợp để giảm thiểu tác động xã hội và duy trì sự ổn định.
Hàng loạt doanh nghiệp lớn khác như Gree, MEGVII, BYD và Changying Precision cũng đang triển khai mô hình nhà máy tự động hoàn toàn, mở rộng quy mô và phạm vi ứng dụng của công nghệ này. Có thể nói, với sự hỗ trợ của AI, robot và hệ thống dữ liệu số, Trung Quốc đang bước vào kỷ nguyên mới của ngành sản xuất với sự tăng trưởng vượt bậc về cả năng suất và chất lượng sản phẩm, tạo ra một hình mẫu nhà máy kỹ thuật số hiện đại mà nhiều quốc gia đang hướng tới học hỏi và phát triển.
