Ngày 1/9/2025, Philippines chính thức áp dụng lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo trong thời gian 60 ngày nhằm bảo vệ nông dân nội địa đang chịu sức ép giá lúa thấp trong mùa thu hoạch. Đây được xem là cú sốc lớn đối với ngành gạo Việt Nam, bởi Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất, chiếm tới hơn 40% tổng xuất khẩu gạo của Việt Nam. Lệnh cấm này không chỉ gây tác động cho thị trường nội địa Philippines mà còn khiến giá gạo tại Việt Nam bị ảnh hưởng nghiêm trọng, tạo nên những biến động đáng chú ý trong khu vực Đông Nam Á và trên toàn cầu.
Trước quyết định của Manila, nhiều kho dự trữ gạo tại Việt Nam trở nên ùn ứ hàng hóa do đột ngột mất đi lượng cầu lớn từ thị trường Philippine. Điều này khiến giá lúa trong nước giảm mạnh, kéo theo sự mất cân bằng cung cầu trong ngành sản xuất lúa gạo. Các thương lái cũng bị ảnh hưởng do phải chịu thêm áp lực chi phí thuế VAT 5%, khiến họ giảm giá mua lúa của nông dân. Đồng thời, sự xuất hiện của nguồn gạo giá rẻ từ Campuchia làm tăng thêm cạnh tranh trong thị trường khu vực, gây áp lực giảm giá toàn diện.
Mặc dù gặp nhiều khó khăn, giá xuất khẩu gạo của Việt Nam nhìn chung vẫn giữ được sự ổn định và có chiều hướng tăng nhẹ so với thời điểm đầu năm 2025, với mức khoảng 389 USD/tấn cho loại gạo 5% tấm. Bộ Nông nghiệp Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp xuất khẩu để kiểm soát nguồn cung, ổn định giá cả và tìm kiếm thị trường thay thế trong bối cảnh thị trường truyền thống bị gián đoạn. Trong khi Philippines chỉ cho phép một số cảng duy nhất như Manila, Davao, Cagayan de Oro và Cebu tiếp nhận những lô gạo đã xuất trước ngày 31/8, các loại gạo đặc sản như Japonica, Basmati và gạo nếp không bị cấm nhập khẩu, tạo ra một số lối thoát nhất định cho doanh nghiệp Việt.
Trước tình hình này, các cơ quan chức năng và cộng đồng doanh nghiệp đang tích cực đánh giá tác động thực tế của quyết định trên đối với nguồn cung gạo trong khu vực và toàn cầu. Một số chuyên gia cảnh báo khả năng rối loạn giá và chuỗi cung ứng nếu lệnh cấm kéo dài hơn, đồng thời đề xuất cần có các giải pháp căn cơ để bảo vệ quyền lợi nông dân và ổn định thị trường nội địa, đồng thời thúc đẩy đa dạng hóa thị trường xuất khẩu qua các đối tác mới và nâng cao chất lượng sản phẩm gạo Việt Nam.
Tổng quan, việc Philippines đột ngột cấm nhập khẩu gạo là minh chứng rõ nét về sự nhạy cảm và tính phụ thuộc của ngành lúa gạo Việt Nam vào những chính sách thương mại quốc tế, đồng thời cũng gợi mở nhu cầu chiến lược để nâng cao sức cạnh tranh và sự tự chủ trong ngành. Cùng với những động thái điều chỉnh từ các nước Đông Nam Á, thị trường gạo toàn cầu đang chứng kiến một giai đoạn biến động khó lường, đòi hỏi sự hợp tác, linh hoạt và đổi mới từ phía các quốc gia sản xuất, thương mại và tiêu dùng gạo trên thế giới.
