Chỉ một dự án nhà ở xã hội duy nhất tại khu vực phía Tây tỉnh Lâm Đồng – nơi từng là tỉnh Đắk Nông cũ – nhưng lại để lộ hàng loạt sai phạm nghiêm trọng, khiến dư luận không khỏi lo ngại về chất lượng, tính minh bạch và trách nhiệm quản lý trong lĩnh vực nhà ở xã hội. Mới đây, Thanh tra tỉnh Lâm Đồng đã ban hành kết luận thanh tra, đề xuất xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân liên quan và chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để điều tra những hành vi có dấu hiệu tội phạm. Đây không chỉ là lời cảnh báo với chủ đầu tư, mà còn là hồi chuông gióng lên cho công tác quản lý, giám sát các dự án nhà ở xã hội – nơi đáng lẽ phải là chỗ dựa an cư cho người có thu nhập thấp.
Cơ quan thanh tra đã chỉ ra hàng loạt vi phạm tại dự án nhà ở xã hội ở phường Nam Gia Nghĩa. Chủ đầu tư bị xác định đã không thi công đúng hồ sơ thiết kế, không tuân thủ giấy phép xây dựng, thậm chí còn bàn giao nhà cho người dân vào ở khi công trình chưa được nghiệm thu, hạ tầng kỹ thuật như đường, điện, nước chưa hoàn thiện và chưa kết nối với hệ thống khu vực. Điều này không chỉ vi phạm pháp luật xây dựng mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho cư dân. Đáng lo hơn, phần lớn các hộ dân sau khi nhận nhà đã tự ý cơi nới, xây dựng thêm nhiều hạng mục trái phép, cho thấy sự thiếu kiểm soát và giám sát sau khi bàn giao. Không dừng lại ở đó, chủ đầu tư còn bị phát hiện kinh doanh bất động sản khi chưa đủ điều kiện, bán, cho thuê nhà ở xã hội không đúng đối tượng, vi phạm nghiêm trọng quy định về nhà ở xã hội – loại hình nhà ở mang tính an sinh, cần được quản lý chặt chẽ.
Điều khiến dư luận bức xúc nhất là việc huy động vốn và nghiệm thu khống để vay ngân hàng. Thanh tra xác định chủ đầu tư đã huy động hơn 96 tỷ đồng từ 106 cá nhân thông qua các hợp đồng thỏa thuận, nhưng phần lớn các hợp đồng này không đúng quy định pháp luật. Đặc biệt, việc nghiệm thu khối lượng thi công để làm căn cứ giải ngân vốn vay ngân hàng bị phát hiện có nhiều hạng mục không hợp pháp, vi phạm quy định về quản lý chất lượng công trình và pháp luật về hóa đơn, chứng từ. Cụ thể, cơ quan công an đã xác minh, xử lý hai nội dung có dấu hiệu tội phạm: việc bán nhà ở xã hội và huy động vốn của 99 trường hợp chưa đủ điều kiện hoặc chưa được thẩm định, cùng việc phát hành, sử dụng 4 hóa đơn không hợp pháp với tổng giá trị hơn 96 tỷ đồng để vay vốn tín dụng. Đây không còn là vi phạm hành chính đơn thuần, mà là hành vi có thể cấu thành tội phạm, gây thất thoát vốn ngân hàng và làm méo mó mục tiêu an sinh của dự án.
Trước những sai phạm nghiêm trọng này, Thanh tra tỉnh Lâm Đồng đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Xây dựng rà soát lại các hành vi vi phạm, xử phạt nghiêm theo quy định, đồng thời buộc chủ đầu tư phải khắc phục hậu quả, giải quyết dứt điểm các tồn tại. Quan trọng hơn, cơ quan thanh tra đề xuất xử lý trách nhiệm của các cá nhân, tập thể liên quan, từ chủ đầu tư đến các đơn vị quản lý, giám sát, nghiệm thu. Việc chuyển hồ sơ sang Công an tỉnh để điều tra, xử lý các hành vi có dấu hiệu tội phạm là bước đi cần thiết, thể hiện quyết tâm xử lý đến nơi đến chốn, không bao che, không bỏ lọt hành vi vi phạm. Đây cũng là thông điệp mạnh mẽ: nhà ở xã hội là lĩnh vực nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân, bất kỳ sai phạm nào cũng phải được xử lý nghiêm minh, minh bạch, để lấy lại niềm tin của người dân vào chính sách an sinh xã hội.
Trường hợp dự án nhà ở xã hội tại Đắk Nông cũ là bài học đắt giá cho công tác quản lý dự án nhà ở xã hội. Nó cho thấy, nếu thiếu giám sát, buông lỏng quản lý, thì ngay cả những dự án mang tính an sinh cũng có thể bị lợi dụng để trục lợi, gây thiệt hại cho ngân sách, cho người dân và làm méo mó mục tiêu phát triển nhà ở xã hội. Để không lặp lại những sai phạm tương tự, cần siết chặt quản lý từ khâu phê duyệt, cấp phép, giám sát thi công đến nghiệm thu, bàn giao và quản lý sau khi đưa vào sử dụng. Đồng thời, cần minh bạch thông tin, tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm, để nhà ở xã hội thực sự là nơi an cư, chứ không phải là công cụ để trục lợi.
