Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư lan rộng, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và robot đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động toàn cầu. Một dự báo mới đây cho thấy, khoảng 75 triệu công nhân trên thế giới sẽ đối mặt với nguy cơ mất việc làm do robot và tự động hóa thay thế trong thập niên tới. Đây chủ yếu là những vị trí công việc có yêu cầu kỹ năng thấp hoặc trung bình mà công nghệ có thể thực hiện nhanh chóng và chính xác hơn con người.
Những ngành nghề chịu ảnh hưởng nặng nề bao gồm sản xuất, lắp ráp, vận hành máy móc và một số công việc dịch vụ nhất định. Robot và hệ thống AI không chỉ có khả năng làm việc liên tục không mệt mỏi mà còn ngày càng thông minh, linh hoạt, khiến rào cản công nghệ với công việc lao động càng ngày càng thấp. Xu hướng này đã và đang đẩy mạnh quá trình tự động hóa tại nhiều quốc gia, đặc biệt ở các nền kinh tế lớn và các khu vực công nghiệp phát triển.
Tuy nhiên, song song với thách thức từ sự thay thế lao động truyền thống, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng tạo ra nhiều cơ hội mới cho thị trường việc làm trong lĩnh vực công nghệ cao, kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo. Nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đã và đang chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao về AI, đào tạo kỹ sư công nghệ và chuyển đổi số để thích ứng với thay đổi này.
Điển hình, Học viện AI Việt Nam vừa được thành lập theo chương trình hợp tác tiêu biểu nhằm phổ cập đào tạo AI từ cấp tiểu học đến trung học, đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ. Đây được xem là chiến lược quan trọng giúp tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, ứng phó với thách thức mất việc do tự động hóa.
Do đó, mặc dù nguy cơ mất việc do robot là rất lớn, việc nâng cao chất lượng đào tạo, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi kỹ năng lao động sẽ là yếu tố then chốt giúp công nhân và xã hội thích nghi, tận dụng được những cơ hội mới mà cách mạng công nghệ mang lại trong thập niên tới.
