TP Huế tiên phong thí điểm hệ thống đặt cọc – hoàn trả chai nhựa và lon nước tại Đông Nam Á

Ngày 14/9 vừa qua, TP Huế chính thức vận hành hệ thống máy thu hồi vỏ chai nhựa và lon nước đầu tiên tại sảnh E Trường Đại học Khoa học Huế, mở ra bước tiến mới trong chiến lược bảo vệ môi trường tại Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á. Đây là mô hình đặt cọc – hoàn trả (Deposit-Return System – DRS) đầu tiên được áp dụng, với cơ chế người tiêu dùng khi mua mỗi sản phẩm đồ uống sẽ trả thêm 1.000 đồng tiền cọc và được nhận lại khoản tiền này khi hoàn trả vỏ chai nhựa hoặc lon nước đã sử dụng. Mô hình còn tặng thêm 100 đồng tiền “bán ve chai” cho những chai, lon thuộc danh mục thí điểm.

Việc thử nghiệm này được kỳ vọng sẽ thay đổi thói quen xả thải bao bì nhựa dùng một lần của người dân, biến vỏ chai, lon nước thành tài sản có giá trị khi được thu hồi. Việc tăng tỷ lệ thu gom này không chỉ giúp giảm lượng rác thải phải chôn lấp, đốt mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính đáng kể. Ước tính quy mô quốc gia, nếu mở rộng mô hình như Huế, có thể cắt giảm hàng trăm nghìn tấn CO₂ tương đương mỗi năm, đồng thời giảm đáng kể ô nhiễm nhựa đại dương.

Hệ thống máy hoàn vỏ hiện được đặt thử nghiệm tại khuôn viên Đại học Khoa học Huế và sẽ mở rộng lắp đặt tại chung cư Nera Garden từ ngày 20/9. Máy không chỉ nhận các chai, lon thuộc chương trình mà còn thu giữ cả vỏ ngoài danh mục, tuy nhiên người dùng chỉ nhận lại tiền phế liệu cho các trường hợp này. Đây là bước triển khai đầu tiên ở Việt Nam, tích hợp cơ chế tài chính để thúc đẩy thu gom, giúp nguyên liệu tái chế đạt chất lượng cao hơn và giảm chi phí phân loại sau thu gom.

So với các mô hình tương tự đã triển khai lâu dài ở nhiều quốc gia trên thế giới như Na Uy, Hà Lan, Canada, Huế được đánh giá là địa phương tiên phong trong khu vực Đông Nam Á khi áp dụng DRS. Ở những quốc gia này, mô hình đã giúp tăng tỷ lệ thu hồi chai nhựa, lon nhôm lên rất cao, ví dụ Na Uy đạt 92,3%. Tại Việt Nam, chai nhựa và lon nhôm chiếm gần như toàn bộ bao bì đồ uống dùng một lần nhưng tỷ lệ thu gom mới đạt khoảng 50%, chất lượng nguyên liệu cũng bị giảm do bị nhiễm bẩn khi lẫn với rác sinh hoạt.

Thí điểm của TP Huế không chỉ là giải pháp nhỏ lẻ đổi chai lấy tiền mà là phép thử cho sự hợp tác giữa cơ chế thị trường và chính sách công nhằm xây dựng nền kinh tế tuần hoàn. Kết quả từ Huế sẽ làm cơ sở khoa học để nhân rộng mô hình trên toàn quốc, thúc đẩy ý thức người tiêu dùng và nâng cao hiệu quả tái chế, hướng tới giải quyết bài toán rác thải nhựa một cách bền vững và có hệ thống hơn.