Xã hội số bùng nổ đưa con người đến gần nhau hơn với mọi phong trào thiện nguyện được lan tỏa rộng khắp. Nhưng cũng như mọi công cụ, mạng xã hội có thể biến thành “con dao hai lưỡi”, tạo điều kiện cho những hành vi lợi dụng lòng tốt của cộng đồng để lừa đảo, chiếm đoạt tiền từ thiện, hay tinh vi hơn, là che giấu, trốn tránh nghĩa vụ thuế. Những vụ việc admin fanpage chiếm tiền từ thiện và chủ nhà hàng trốn thuế quy mô lớn đang trở thành những “ca cây cảnh báo”, khiến xã hội bừng tỉnh nhận ra rằng, đằng sau những hào quang, mồ hôi và danh tiếng, lòng tin đang bị rao bán với cái giá quá rẻ.
Vụ án admin fanpage “Hà và Việt Nam” hóa ra lại trở thành một tình huống bi hài giữa làn sóng xã hội hóa mọi hoạt động sống. Fanpage vốn là nơi hội tụ những trái tim nhân ái, mọi người chung tay giúp đỡ người gặp hoàn cảnh khó khăn. Tưởng chừng tiền từ thiện sẽ đến nơi cần, nhưng sự thật là admin fanpage đã có hành vi chiếm đoạt khoản tiền lớn từ nhiều tấm lòng hảo tâm. Điều đáng nói, trước khi bị phanh phui, cá nhân này vẫn mượn danh nghĩa “nhà thiện nguyện”, liên tục khoe khoang hình ảnh vì cộng đồng, tổ chức các hoạt động tình nguyện với đầy dấu hiệu dàn dựng. Đến khi dư luận sục sôi, quá trình điều tra hé lộ, nhiều người bàng hoàng và bẽ bàng nhận ra mình bị lừa lọc, lòng tin bị hoen ố. Không chỉ dừng lại ở một cá nhân, đây là bài học lớn cho toàn xã hội: hoạt động từ thiện thiếu minh bạch, không rõ ràng về dòng chảy tài chính, không ai kiểm tra giám sát, sẽ là mảnh đất màu mỡ cho lòng tham trỗi dậy.
Trong khi đó, vụ việc Trương Ngọc Ánh – nữ doanh nhân nổi tiếng từng là một tượng đài của thương hiệu, đã bị cơ quan điều tra bắt tạm giam để điều tra về hành vi lợi dụng trách nhiệm, chiếm đoạt tài sản – tiếp tục làm dậy lên làn sóng dư luận về tội trốn thuế trong giới doanh nghiệp. Đáng chú ý, trước khi bị bắt, bà Ánh vẫn giữ hình ảnh giàu có, phóng khoáng, tham gia các buổi tiệc tùng, từ thiện, khoe thành tích kinh doanh khủng. Tuy nhiên, cái khác biệt ở đây chính là mức độ. Cô không chỉ bị cáo buộc về tội “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”, mà còn từng vướng nhiều ồn ào pháp lý về khoản nợ hơn 324 triệu đồng với Trung tâm Tổ chức biểu diễn và Điện ảnh TP.HCM, dù hợp đồng đã được thanh lý từ cuối năm 2023 vẫn chậm thanh toán.
Đáng lo ngại hơn là trường hợp các chủ kênh TikTok “Gia đình Hải Sen”. Tận dụng sức mạnh truyền thông số, nhóm này đã lên kế hoạch bài bản cho hành vi trốn thuế quy mô lớn. Cụ thể, doanh thu thực tế của công ty lên đến hơn 101 tỷ đồng nhưng nhóm này chỉ kê khai hơn 15 tỷ, che giấu gần 86 tỷ đồng doanh thu và trốn số thuế tương ứng gần 9 tỷ. Họ sử dụng thủ đoạn tinh vi: thành lập nhiều hộ kinh doanh cá thể để bán hàng cho chính công ty, chỉ phải nộp thuế khoán, không phải kê khai chi tiết; thống nhất với bên bán chỉ xuất hóa đơn một phần; không xuất hóa đơn giá trị gia tăng đầy đủ… Với “lưới khủng” dàn trải, doanh nghiệp này chứng tỏ đã vận hành như một “cỗ máy” có chủ đích chứ không phải hành vi thiếu kinh nghiệm đơn thuần. Đây là kiểu “chảy máu” ngân sách nhà nước rất tinh vi, một hình thức trí tuệ lừa đảo trong thời đại số hóa.
So sánh hai mô hình hành vi này cho thấy, dù là chiếm đoạt tiền từ thiện hay trốn thuế quy mô lớn, kết quả cuối cùng vẫn là sự “bào mòn” lòng tin xã hội. Người dân sẽ hoài nghi về các hoạt động thiện nguyện, các doanh nghiệp sống còn dựa trên lòng tin của khách hàng, đối tác và nhà nước đứng trước áp lực phải minh bạch hóa mọi hoạt động. Rõ ràng, công nghệ không bao giờ là “cơn lốc” hủy diệt lòng tin nếu con người biết gìn giữ nguyên tắc, trách nhiệm và nghĩa vụ công dân. Trong bối cảnh “fake news”, “fake từ thiện”, “fake doanh nghiệp” ngày càng nhiều, minh bạch hóa, giám sát tích cực từ chính quyền, cộng đồng và báo chí là điều cực kỳ quan trọng. Chỉ như vậy, các hoạt động từ thiện, kinh doanh mới mang lại giá trị thực sự cho xã hội, và mỗi cá nhân mới có thể tự tin giữ vững niềm tin vào nhau.
