Thế giới đang chứng kiến một cuộc cách mạng trong lĩnh vực công nghiệp và lao động khi công nghệ robot và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển vượt bậc. Dự báo trong thập niên tới, khoảng 75 triệu công nhân trên toàn cầu, nhất là trong các ngành như dệt may, da giày hay lắp ráp điện tử, sẽ có nguy cơ bị robot và AI thay thế hoàn toàn. Đây là con số phản ánh rõ xu hướng tự động hóa mạnh mẽ, đặt ra thách thức lớn cho thị trường lao động toàn cầu.
Các robot hiện đại như Atlas của Boston Dynamics thể hiện sự linh hoạt gần giống con người: có thể thực hiện các thao tác phức tạp, nhận diện và xử lý vật thể chính xác, thậm chí bình tĩnh hoàn thành nhiệm vụ khi bị quấy rối hay gián đoạn. Công nghệ mô hình hành vi lớn giúp robot học nhanh từ dữ liệu hành động của con người, mở ra khả năng thay thế nhiều công đoạn lao động thủ công trong tương lai gần.
Tại Việt Nam, mặc dù nền kinh tế hướng tới chuyển đổi số và xanh hóa, nhu cầu rất lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành mới cũng như duy trì sản xuất truyền thống. Tuy nhiên, ngành dệt may, da giày, điện tử vốn sử dụng nhiều lao động cũng đang đối mặt nguy cơ 70% việc làm có thể bị thay thế bằng robot và AI. Thiếu hụt nhân lực kỹ thuật, kỹ năng mềm và ngoại ngữ làm tăng áp lực cải cách và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Điều này đồng nghĩa với việc thế giới sẽ chứng kiến sự thay đổi sâu sắc trong bản đồ việc làm, yêu cầu người lao động phải thích ứng nhanh qua đào tạo, đồng thời tạo áp lực rất lớn lên các chính sách đào tạo, tái đào tạo để giảm tác động tiêu cực của tự động hóa lên xã hội. Những thành tựu về AI và robot đang mở ra khả năng cách mạng hóa nhiều ngành nghề, tuy nhiên cũng đặt ra câu hỏi về an sinh xã hội, tái cấu trúc thị trường lao động và vai trò của con người trong một tương lai gần với sự thống trị của công nghệ máy móc.
Tóm lại, robot và AI đang ngày càng trở nên tinh vi và có năng lực thay thế lao động thủ công trên quy mô lớn, dự báo sẽ ảnh hưởng đến hàng chục triệu việc làm trong thập kỷ tới. Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để con người tái định hình kỹ năng, chuyển đổi nghề nghiệp, và tận dụng công nghệ mới để nâng cao hiệu suất lao động cũng như chất lượng cuộc sống.
