Những con số vừa được công bố khiến bất cứ ai cũng không khỏi bàng hoàng: tính đến giữa tháng 10, thiên tai đã cướp đi sinh mạng của 241 người, 389 người khác bị thương. Hơn 261.000 ngôi nhà bị hư hỏng, tốc mái, gần 600.000 ha lúa và hoa màu bị ngập úng, thiệt hại. Số lượng gia súc, gia cầm bị chết hoặc cuốn trôi lên tới hàng triệu con. Những tổn thất này không chỉ là con số, đó còn là cả những cuộc đời, những mảnh ghép vỡ trong mỗi gia đình, mỗi ngôi làng suốt dọc dải đất hình chữ S.
Không chỉ dừng lại ở thiệt hại về người, mức thiệt hại kinh tế ước tính lên tới hơn 53.800 tỷ đồng khiến nhiều tỉnh thành, nhất là các tỉnh miền Bắc, ngân kho dự trữ quốc gia. Ước tính năm nay, thiệt hại về người bằng 48% so với năm ngoái, nhưng về kinh tế là gần 60%, cho thấy mức độ khốc liệt và bất thường của các đợt thiên tai. Những đợt lũ chồng lũ, những cơn bão có sức tàn phá vượt quy luật, diễn biến phức tạp, liên tiếp đổ bộ trong thời gian ngắn đã khiến công tác ứng phó trở nên quá tải, nhiều địa phương không kịp trở tay.
Đặc biệt nghiêm trọng là đợt mưa lũ sau bão số 11, diễn ra đầu tháng 10 trên địa bàn nhiều tỉnh Đông Bắc Bộ. Mưa lớn tập trung trong thời gian ngắn, kéo dài suốt nhiều ngày đã gây ra tình trạng “siêu lũ”. Tại Thái Nguyên, tổng lượng mưa tại nhiều điểm đo đạt 300–400mm, có nơi vượt 560mm chỉ trong vài ngày. Mực nước trên sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ, sông Trung lên nhanh, vượt qua mức lịch sử ghi nhận trước đó, khiến 9 trạm trên 5 tuyến sông liên tiếp ghi nhận đỉnh lũ kỷ lục. Hàng trăm nghìn ngôi nhà chìm trong biển nước, hàng chục nghìn hecta lúa, hoa màu tan hoang, hàng loạt đập chắn bị tràn, thậm chí có đập thủy điện nhỏ bị vỡ buộc chính quyền phải sơ tán khẩn cấp hàng trăm hộ dân.
Không chỉ nhà cửa, ruộng đồng, các tuyến giao thông quan trọng cũng bị chia cắt nghiêm trọng. Hơn 2.100 điểm quốc lộ, tỉnh lộ bị ách tắc do sạt lở, ngập nước; nhiều tuyến đường sắt phải dừng hoạt động, hàng trăm ngàn khách hàng bị mất điện. Ở nhiều vùng núi, trung du, lũ quét, sạt lở đất đã cô lập hàng trăm thôn bản, khiến công tác cứu hộ, tìm kiếm, tiếp tế không thể tiếp cận kịp thời. Những gì người dân tích góp cả năm, chờ mùa màng bội thu, thì chỉ trong phút chốc đã tan hoang theo dòng lũ. Cuộc sống của hàng trăm nghìn người dân, nhất là các hộ nghèo, chịu ảnh hưởng trực diện, ý nghĩa giữa “thiên tai” và “nhân tai” lại một lần nữa được đặt ra.
Những thiệt hại lớn này cũng bộc lộ rõ những khoảng trống, hạn chế trong công tác phòng chống, ứng phó và quản lý rủi ro thiên tai. Dù Nhà nước và các địa phương đã kịp thời triển khai các biện pháp hỗ trợ, sơ tán, ứng cứu nhưng thực tế cho thấy ranh giới an toàn về phòng chống thiên tai đã bị xóa nhòa. Mưa lũ bất thường, dồn dập, với cường độ ngày càng lớn trong bối cảnh biến đổi khí hậu đòi hỏi phải xây dựng chiến lược phát triển bền vững, nâng cao năng lực chống chịu, phát triển hệ thống cảnh báo sớm, củng cố kết cấu hạ tầng, đặc biệt là các công trình đê điều, thủy lợi, giao thông. Đây là bài toán lớn, không chỉ cho các ngành chức năng mà còn của toàn xã hội, để từ mỗi đợt thiên tai đau thương, chúng ta rút ra kinh nghiệm, cùng chung tay giảm nhẹ rủi ro, bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân.
