Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển với tốc độ vượt bậc từ cuối năm 2022, nhiều tỷ phú và nhà lãnh đạo công nghệ hàng đầu thế giới đã dự báo rằng AI sẽ làm thay đổi hoàn toàn thị trường lao động. Các công nghệ này không chỉ thay thế các công việc văn phòng, hành chính cấp thấp mà còn tái định hình mạnh mẽ cách thức làm việc, tạo ra cả nguy cơ mất việc làm quy mô lớn và cơ hội mới cho các ngành nghề khác.
Elon Musk từng cảnh báo về tương lai có thể không còn việc làm trong vòng 20 năm tới, trong khi các CEO như Bill Gates và những nhà sáng lập công ty AI cảnh báo về nguy cơ tỷ lệ thất nghiệp tăng cao có thể đạt tới 10-15%. Ngược lại, dữ liệu từ LinkedIn lại cho thấy các doanh nghiệp sử dụng AI tích cực tuyển dụng nhiều nhân sự hơn, đặc biệt là nhân sự chuyên môn kỹ thuật và quản lý sản phẩm AI. Điều này cho thấy AI có vai trò vừa là “chất xúc tác” vừa là yếu tố giúp tái cấu trúc thị trường lao động thay vì hoàn toàn hủy diệt việc làm.
Ở Việt Nam, làn sóng AI cũng đang thúc đẩy những thay đổi lớn. Các ngành như tài chính, viễn thông, sản xuất công nghệ đang tận dụng AI để tăng năng suất lao động và tạo ra giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là khoảng cách kỹ năng giữa lao động được đào tạo bài bản có thể làm việc cùng AI và những người lao động ít kỹ năng, đặc biệt trong các công việc tay nghề thấp, dễ bị thay thế bởi tự động hóa.
Trung Quốc là một ví dụ điển hình về đầu tư lớn vào đào tạo nhân lực AI, tái cấu trúc giáo dục đại học để tạo ra đội ngũ chuyên gia đáp ứng nhu cầu công nghiệp AI đang bùng nổ. Các công ty lớn như Huawei, Tencent sẵn sàng thu hút kỹ sư AI với mức lương rất cao, tạo nên một hệ sinh thái phát triển bền vững cho công nghệ thế hệ mới này.
Tuy nhiên, chuyên gia cũng cảnh báo AI có thể làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo khi lợi ích từ AI chủ yếu thuộc về các nước và nhóm người có kỹ năng cao, trong khi những người yếu thế, kỹ năng thấp có thể bị bỏ lại phía sau. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về đào tạo kỹ năng, nâng cao năng lực số và xây dựng chính sách hỗ trợ để thị trường lao động thích nghi với kỷ nguyên AI, đảm bảo phát triển kinh tế xã hội một cách công bằng và bền vững.
