Chỉ trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã chi khoảng 2,73 tỷ USD để nhập khẩu thủy sản, mức tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm trước – một con số kỷ lục trong lịch sử ngành. Đây không chỉ là minh chứng cho nhu cầu tiêu thụ và chế biến thủy sản ngày càng lớn, mà còn cho thấy sự phụ thuộc ngày càng sâu vào nguồn nguyên liệu ngoại của các doanh nghiệp chế biến trong nước. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các quốc gia cung cấp thủy sản chính cho Việt Nam là Ấn Độ, Indonesia và Na Uy, chiếm lần lượt 15%, 14,2% và 10,7% tổng giá trị nhập khẩu. Nguồn hàng này chủ yếu phục vụ cho cả xuất khẩu lẫn tiêu dùng nội địa, trong bối cảnh sản lượng khai thác và nuôi trồng trong nước, đặc biệt là tôm, cá biển và hải sản cao cấp, vẫn chưa ổn định.
Đằng sau con số ấn tượng là những hệ lụy tiềm tàng. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, cả nước hiện có hơn 600 nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, song nhiều doanh nghiệp buộc phải nhập khẩu nguyên liệu để duy trì công suất. Khi giá nguyên liệu nước ngoài rẻ hơn, mối liên kết giữa doanh nghiệp và người nuôi trong nước dần bị suy yếu. Điều này không chỉ làm giảm sức cạnh tranh nội địa mà còn khiến chuỗi giá trị thủy sản dễ bị tổn thương trước biến động thị trường toàn cầu. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không sớm đầu tư vào vùng nuôi đạt chuẩn quốc tế, kiểm soát chi phí sản xuất và tăng cường liên kết giữa người nuôi – doanh nghiệp – nhà xuất khẩu, ngành thủy sản Việt Nam sẽ khó có thể chủ động nguồn nguyên liệu và nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường thế giới.
Trong khi đó, xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025 được dự báo đạt khoảng 10,5 tỷ USD, tăng 5% so với năm trước. Tuy nhiên, các tín hiệu tích cực này có thể chỉ là tạm thời khi quý IV/2025, xuất khẩu thủy sản được dự báo sẽ chững lại mạnh, giảm hơn 22% so với cùng kỳ do tác động của thuế đối ứng và nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao đối với tôm vào Mỹ. Bên cạnh đó, các mặt hàng như cá ngừ, mực, bạch tuộc cũng đối mặt với nguy cơ sụt giảm sâu do thẻ vàng IUU và quy định MMPA có hiệu lực từ đầu năm 2026. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho các doanh nghiệp, buộc họ phải chuyển hướng sang chế biến sâu, phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao và đa dạng hóa thị trường.
Trước bối cảnh thị trường toàn cầu biến động mạnh, chiến lược cạnh tranh bằng giá rẻ không còn phù hợp. Thay vào đó, ngành thủy sản Việt Nam cần thay đổi tư duy, đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu bền vững. Chỉ khi chủ động được nguồn nguyên liệu, kiểm soát tốt chuỗi cung ứng và đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế, ngành mới có thể vượt qua thách thức và vươn xa hơn trên thị trường thế giới. Đây là thời điểm then chốt để Việt Nam định hình lại vị thế của mình trong chuỗi giá trị thủy sản toàn cầu.
