Trong những năm gần đây, Việt Nam chứng kiến mức sinh giảm sâu đến mức thấp kỷ lục khi tổng tỷ suất sinh năm 2024 chỉ còn khoảng 1,91 con/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế 2,1 con. Đây là dấu hiệu báo động đỏ với nhiều tỉnh thành như TP.HCM, Hà Nội, Đồng Nai khi tỷ lệ sinh tại đây chỉ từ 1,3 đến 1,4 con, tương đương với các quốc gia đối mặt “khủng hoảng sinh sản” như Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Song song đó, dân số già hóa diễn ra nhanh chóng, với tuổi thọ trung bình người Việt năm 2024 đạt 74,7 tuổi nhưng số năm sống khỏe mạnh chỉ khoảng 65 tuổi, thể hiện tình trạng người cao tuổi phải sống dài trong bệnh tật. Dự báo đến năm 2036, số người trên 60 tuổi sẽ vượt số trẻ em dưới 14 tuổi, tạo áp lực lớn lên hệ thống an sinh, y tế và lao động.
Nguyên nhân khiến mức sinh thấp được xác định không chỉ do yếu tố sinh học mà còn do các trở ngại về kinh tế xã hội như áp lực tài chính, lo lắng về tương lai, đặc biệt ở các đô thị lớn khi nhiều gia đình có xu hướng “lười sinh”, nuôi ít con để tập trung chăm sóc và vận hành cuộc sống hiện đại.
Trước thực trạng này, Bộ Y tế và các cơ quan chức năng đã và đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ phụ nữ mang thai, sinh con, phát triển chăm sóc người cao tuổi và nâng cao chất lượng đời sống, nhằm cân bằng dân số và phát triển bền vững. Đồng thời, công tác truyền thông, giáo dục giới tính, chăm sóc sức khỏe sinh sản cũng được đẩy mạnh để giúp người dân tự do và có trách nhiệm quyết định về sinh sản.
Những thách thức từ mức sinh thấp và già hóa dân số không chỉ là vấn đề nhân khẩu học mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế xã hội, đòi hỏi Việt Nam phải có những giải pháp đồng bộ và kịp thời để chuẩn bị cho một xã hội già hóa, đảm bảo an sinh và phát triển bền vững trong tương lai gần.
