Phát hiện chấn động từ các nhà khoa học quốc tế vừa hé lộ rằng kỹ thuật ướp xác lâu đời nhất thế giới không phải đến từ Ai Cập cổ đại hay nền văn hóa Chinchorro ở Nam Mỹ, mà xuất hiện tại miền Bắc Việt Nam cách đây khoảng 14.000 năm. Đây là lần đầu tiên bằng chứng xác thực được tìm thấy cho thấy con người tiền sử ở khu vực Đông Nam Á đã thực hiện việc bảo quản thi thể bằng phương pháp hun khói trong khoảng thời gian dài, có thể coi là kỹ thuật ướp xác sơ khai và tinh vi nhất dành cho thời kỳ săn bắn hái lượm cổ đại.
Nghiên cứu dựa trên phân tích hàng chục ngôi mộ cổ trải dài từ Việt Nam, Trung Quốc đến Indonesia, sử dụng các kỹ thuật hiện đại như nhiễu xạ tia X và quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier để phát hiện dấu hiệu chịu nhiệt trong cấu trúc vi mô của xương. Đặc biệt, dấu vết cháy sém có ở vị trí khuỷu tay, trán và cẳng chân, những nơi ít mô cơ, chứng minh thi thể từng được hun khói ở nhiệt độ thấp nhằm làm khô dần và ngăn ngừa phân hủy tự nhiên trước khi chôn cất.
Tư thế chôn cất của các bộ hài cốt chủ yếu là ngồi xổm – một tư thế khó có thể duy trì nếu không được xử lý khéo léo trước đó, càng khẳng định con người cổ đại đã phát triển một quy trình bảo quản thi thể khá hoàn chỉnh. Phương pháp ướp xác bằng khói không chỉ có giá trị về mặt thực tiễn bảo tồn thi thể mà còn mang nhiều ý nghĩa tâm linh, tôn giáo và văn hóa, phản ánh quan niệm về cái chết và sự sống sau cái chết trong cộng đồng săn bắt hái lượm cổ xưa.
Khám phá này đã thay đổi hoàn toàn kiến thức trước đây cho rằng kỹ thuật ướp xác cổ nhất thuộc về nền văn minh Ai Cập hay người Chinchorro, đồng thời nâng cao vị thế của Việt Nam trong bản đồ khảo cổ học thế giới. Một số phong tục ướp xác bằng hun khói vẫn còn được duy trì ở một số nhóm dân tộc thiểu số trong khu vực cho đến nay, cho thấy sự bền vững và truyền thống lâu đời của tập tục này.
Phát hiện này không chỉ là minh chứng cho trí tuệ và kỹ thuật xử lý thi thể tinh vi của tổ tiên người Việt mà còn mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về văn hóa, tín ngưỡng cũng như lịch sử phát triển xã hội của con người Đông Nam Á trong thời kỳ tiền sử, khiến cả thế giới phải nhìn nhận lại lịch sử của nền văn minh loài người theo một lăng kính mới đầy thú vị và ngạc nhiên.
