Trong bối cảnh phát triển giao thông thân thiện môi trường, TP.HCM chuẩn bị triển khai thí điểm làn đường dành riêng cho xe đạp dài khoảng 6 km trên đường Mai Chí Thọ, đoạn từ Nguyễn Cơ Thạch đến đường D1, dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng vào tháng 12-2025. Đây được xem là bước đầu trong nỗ lực xây dựng hạ tầng giao thông đa dạng phương tiện, góp phần giảm khí thải và khuyến khích lối sống xanh trong đô thị.
Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình này ra các khu vực khác trên địa bàn thành phố đang gặp rất nhiều thách thức. Đặc biệt, các tuyến đường trung tâm như Phạm Ngũ Lão, Lý Tự Trọng, Nam Kỳ Khởi Nghĩa có vỉa hè hẹp, vốn đã bị chiếm dụng làm nơi giữ xe hoặc buôn bán, bên cạnh các công trình hạ tầng kỹ thuật như cột điện và tủ điện khiến không gian trống dành cho người đi bộ không đáp ứng chuẩn tối thiểu 1,5 mét. Do đó, việc bố trí thêm làn đường xe đạp sẽ càng làm thu hẹp diện tích và ảnh hưởng an toàn đi bộ.
Ở phạm vi lòng đường, địa hình nhiều tuyến đường trung tâm có mặt cắt ngang không đủ rộng để dành riêng 2,5 mét cho làn xe đạp. Lưu lượng giao thông khá đông đúc với các phương tiện truyền thống như xe máy, ô tô, tốc độ lưu thông chậm làm gia tăng xung đột giao thông nếu bố trí làn xe đạp riêng trong lòng đường. Vì vậy, việc thiết lập làn đường xe đạp đòi hỏi phải căn cứ kỹ lưỡng vào quy hoạch giao thông, nhu cầu sử dụng phương tiện, hiện trạng kết cấu hạ tầng và ưu tiên an toàn.
Bên cạnh đó, tình trạng lấn chiếm vỉa hè bởi buôn bán, đỗ xe và các công trình hạ tầng kỹ thuật cũng tạo ra áp lực cho việc phát triển hạ tầng dành cho xe đạp. Thiếu bãi đỗ xe chính quy khiến các điểm tự phát mọc lên, chiếm dụng không gian công cộng làm giảm diện tích vỉa hè đủ rộng cho làn xe đạp. Điều này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ trong quản lý đô thị, nâng cao ý thức người dân và thay đổi thói quen tham gia giao thông.
Hiện nay, cơ quan chức năng TP.HCM sẽ theo dõi, khảo sát hiệu quả tuyến thí điểm trên Mai Chí Thọ để đánh giá thói quen sử dụng và tác động đến các phương tiện khác, từ đó cân nhắc mở rộng mô hình. Đây là một bước tiến quan trọng, nhưng cũng là bài toán khó khi phải cân bằng giữa phát triển hạ tầng xanh và điều kiện giao thông hiện trạng vốn dĩ đã rất đông đúc, chật hẹp tại các khu vực trung tâm thành phố.
