Những ngày đầu tháng 10, Bắc Ninh bị giáng đòn thiên tai khủng khiếp khi lũ sông Cầu, sông Thương cuồn cuộn đổ về, vượt mọi kỷ lục đã ghi nhận. Hoàn lưu bão Matmo kết hợp nước từ thượng nguồn đã đẩy mực nước lũ vượt xa sức chịu của hệ thống đê điều. Hàng chục thôn, xóm tại các xã như Tiên Lục, Bố Hạ, Hợp Thịnh… bị nhấn chìm tới mái nhà, nhiều nơi chỉ còn thấy được nóc nhà, đường sá biến thành sông ngầm, giao thông đứt quãng hoàn toàn. Người dân sống trong cảnh mất điện, thiếu lương thực, nhu yếu phẩm, hành trình vượt lũ trở thành cuộc sống còn.
Trước tình cảnh nguy cấp đó, chính quyền địa phương, bộ đội, công an, dân quân và hàng nghìn người dân đã thức trắng đêm giữ đê, liên tục gia cố các điểm yếu bị tràn, xói lở, trống ngăn nước. Đội hình cứu hộ không quản hiểm nguy, dùng phương tiện thô sơ, thậm chí bơi xuồng, lội bộ tiến vào các khu vực bị cô lập. Hình ảnh những chiếc thuyền chở hàng cứu trợ len lỏi giữa hàng chục nóc nhà chìm sâu dưới nước trở thành hình ảnh đặc trưng của Bắc Ninh những ngày chống lũ. Một người dân ngoài 70 tuổi tại thôn Bến Phà, xã Tiên Lục, run giọng kể lại: “50 năm sống ở đây, chưa bao giờ tôi thấy nước lụt dâng cao như lần này. Nhà tôi ngập tới mái, cả cuộc đời tích cóp chỉ còn là biển nước mênh mông.”
Áp lực giữ đê ngày càng cao. Nhiều đoạn đê hữu Thương, tả Cầu bị tràn, sụt, sạt lở trên tổng chiều dài hàng chục km. Hàng nghìn bao tải cát, xe múc, máy xúc được điều động cấp tốc. Không khí khẩn trương, các cuộc họp liên tục diễn ra trong đêm. Chỉ huy địa phương ra lệnh: “Còn người, còn của, tính mạng là trên hết!”. Hình ảnh các bà lão, em nhỏ, thanh niên trai tráng cùng sát cánh đắp đê, thả phao, cứu người, đưa vật nuôi lánh nạn đã trở thành biểu tượng cho tinh thần đoàn kết, quật cường trước thiên tai.
Đời sống trong vùng lũ là những ngày đảo lộn. Nhà nào cao hơn thì căng lều cho nhà thấp trú tạm. Đồ đạc, tài sản quý giá được gom lại, đắp cao bằng mọi cách. Nhiều hộ đã chấp nhận từ bỏ ti vi, tủ lạnh, xe máy chỉ để kịp đưa nhau lên đê an toàn. Những chuyến ca nô liên tục thực hiện nhiệm vụ đưa hàng hóa, thuốc men, nước ngọt, cùng tiếng hát ru lặng lẽ của bà mẹ già trên đê… là cảm xúc khó quên giữa cơn lũ. “Ăn thì cơm khô, nước uống tranh nhau từng gáo, nhưng chỉ cần chúng tôi còn sống, còn đoàn quân cứu trợ, thì mọi khổ ải sẽ qua”, một người dân ở xã Hợp Thịnh nói.
Khi cơn lũ lên đỉnh, cũng là lúc dư chấn tràn về khắp miền Bắc. Nhưng ở Bắc Ninh, cuộc chiến chống lũ vẫn chưa dừng lại. Công tác cứu hộ, chống tràn đê tiếp tục được duy trì gần cả tuần, hàng nghìn chiến sĩ, cán bộ vẫn túc trực trong đêm trắng. Không ai dám chủ quan vì trận lũ này đã vượt kỷ lục năm 1986 từ 3-4m, ghi nhận chưa từng có trong lịch sử. Mặc dù mực nước đã giảm, diện ngập thu hẹp dần, nhưng dự báo các xã ven sông vẫn phải sống chung với lũ ít nhất 2-3 ngày tới. Đến giữa tháng 10, đồng ruộng vẫn còn ngập chìm, đường làng, trường học vẫn chưa thể khôi phục, đời sống dần trở lại nhưng vẫn còn đó nỗi nhớ về trận lũ lịch sử, về những con người dũng cảm đã vượt lên nghịch cảnh.
