Không khí tại Hà Nội và TP.HCM những năm gần đây luôn trong tình trạng báo động, đặc biệt là nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng cho phép. Một trong những nguồn phát thải chính là từ hàng chục triệu xe máy lưu thông mỗi ngày. Trước thực trạng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy, trong đó hai đô thị lớn nhất cả nước sẽ “siết” kiểm định khí thải xe máy từ ngày 1/7/2027. Đây được xem là bước đi tất yếu, không thể trì hoãn nếu muốn xây dựng những thành phố đáng sống, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam trên trường quốc tế.
Từ sự kiện Diễn đàn “Năng lượng xanh – Thành phố sạch” mới đây, các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp đều thống nhất: kiểm soát khí thải giao thông là chìa khóa để cải thiện chất lượng không khí đô thị. Theo lộ trình, Hà Nội và TP.HCM sẽ áp dụng 4 mức kiểm định khí thải xe máy, giúp người dân có thời gian thích ứng. Từ năm 2027, xe máy, mô tô muốn lưu thông trong nội đô phải đạt chuẩn về khí thải, nếu không sẽ bị hạn chế hoặc cấm hoạt động. Đây là một thách thức lớn khi số lượng xe máy tại hai thành phố này chiếm tỷ lệ áp đảo trong tổng số phương tiện cá nhân, nhưng cũng là cơ hội để thúc đẩy chuyển đổi giao thông xanh, tăng tỷ lệ sử dụng phương tiện điện và năng lượng sạch.
Không dừng lại ở kiểm định, hai thành phố còn xây dựng lộ trình hạn chế, tiến tới cấm xe máy xăng tại một số khu vực trung tâm. Từ 1/7/2026, Hà Nội sẽ thí điểm hạn chế xe máy xăng trong khu vực Vành đai 1, mở rộng ra Vành đai 2 vào năm 2028 và Vành đai 3 vào năm 2030. TP.HCM cũng có lộ trình tương tự, với việc mở rộng vùng phát thải thấp dần theo từng năm. Đến năm 2032, tiêu chuẩn khí thải sẽ được nâng cao, áp dụng cho toàn bộ xe ra vào các vùng này. Điều này đòi hỏi sự đồng bộ trong đầu tư hạ tầng giao thông công cộng, phát triển hệ thống sạc điện, cũng như nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen của người dân.
Bên cạnh những tín hiệu tích cực, quá trình chuyển đổi cũng đối mặt không ít khó khăn. Việc thay thế hàng chục triệu xe máy xăng bằng phương tiện sạch là bài toán lớn về chi phí, công nghệ và thời gian. Nhiều hộ gia đình có thể khó tiếp cận với giải pháp thay thế do giá xe điện còn cao, hệ thống trạm sạc chưa đồng bộ, hoặc thói quen sử dụng xe xăng đã ăn sâu vào đời sống. Các chuyên gia nhấn mạnh, không có “cây đũa thần” nào có thể giải quyết ngay lập tức tình trạng ô nhiễm, mà cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Chính sách hỗ trợ tài chính, khuyến khích đổi xe, phát triển hạ tầng năng lượng sạch và nâng cao tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường là những trụ cột quan trọng để lộ trình thành công.
Hà Nội và TP.HCM đang tiên phong trên con đường hướng tới “thành phố sạch”, giảm phát thải và phát triển bền vững. Việc siết khí thải xe máy từ 1/7/2027 không chỉ là cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế, mà còn là lời khẳng định: Việt Nam quyết tâm thay đổi để bảo vệ sức khỏe người dân, cải thiện chất lượng sống và hội nhập xu thế phát triển xanh của toàn cầu. Đây là cuộc cách mạng về nhận thức và hành động, mở ra cơ hội phát triển công nghiệp năng lượng sạch, hạ tầng thông minh và kinh tế tuần hoàn. Nhưng trên hết, đó là sự lựa chọn vì tương lai chung – một tương lai mà mỗi người dân đều được hít thở bầu không khí trong lành, sống trong những đô thị năng động, hiện đại và bền vững.
