Đầu thế kỷ 20, những cảnh sinh hoạt của người dân miền Bắc Việt Nam đã được các nhiếp ảnh gia nước ngoài ghi lại, tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy sắc màu văn hóa và tín ngưỡng. Trong số đó, hình ảnh người dân nô nức hành hương đi lễ Chùa Hương chốn núi non trữ tình nổi bật như một biểu tượng của tâm linh dân tộc. Mùa lễ hội Chùa Hương từ mùng 6 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch từng được ca ngợi trong thơ ca, như bài thơ “Chùa Hương” của Nguyễn Nhược Pháp với hình ảnh thơ mộng của hoa cỏ và sương mờ hòa quyện không gian linh thiêng.
Song song với đó, những bức ảnh ghi lại lễ tang truyền thống của người Mường khu vực Hòa Bình (hiện nay là Phú Thọ) năm 1937 là minh chứng sống động cho tập tục tâm linh độc đáo của đồng bào dân tộc này. Lễ tang không đơn thuần là nghi thức tiễn đưa người quá cố mà còn bao hàm giá trị văn hóa nghệ thuật với nghi thức hát múa, thể hiện niềm tin về linh hồn được đưa sang thế giới bên kia. Những khoảnh khắc ấy ghi lại không chỉ là tang lễ mà còn là một phần linh hồn văn hóa dân tộc Việt Nam được bảo tồn qua thời gian.
Những bức ảnh quý giá này cũng tái hiện hình ảnh người miền Bắc xưa qua ống kính khách ngoại quốc: các hòa thượng trang nghiêm tại chùa Bút Tháp, những người dân miền quê chân chất với trang phục truyền thống, và các hoạt động thường nhật hòa quyện giữa đời sống tâm linh và tín ngưỡng. Toàn bộ tập ảnh được công bố trong cuốn sách “Ký ức Đông Dương: Việt Nam – Campuchia – Lào”, qua đó giúp thế hệ hôm nay hiểu rõ hơn về lịch sử, phong tục và văn hóa dân tộc cách đây hơn một thế kỷ.
Hiện vật và hình ảnh trong tập ảnh không chỉ mang lại cảm xúc xao xuyến về quá khứ mà còn là nguồn tư liệu quý giá cho nghiên cứu về văn hóa Việt Nam. Qua lăng kính của nhiếp ảnh gia nước ngoài, người xem như được sống lại nhịp thở và tâm hồn của một đất nước giàu truyền thống, từng trải qua những biến thiên lịch sử, đồng thời giữ gìn được những giá trị tinh thần vững bền trong lòng dân tộc.
