Gần đây, tại Bảo tàng TP HCM đã tổ chức triển lãm về quá trình phát triển đô thị gắn liền với hệ thống sông ngòi, kênh rạch, giới thiệu khoảng 100 hiện vật, hình ảnh và tư liệu quý giá. Điểm nhấn của triển lãm là chiếc thuyền độc mộc có niên đại thế kỷ 13 được phát hiện sâu 12 mét dưới lòng sông Sài Gòn, gần cầu Bình Lợi, bởi ông Đặng Văn Lý cách đây 24 năm. Đây là một hiện vật đặc biệt, được đóng hoàn toàn từ một thân cây lớn khoét rỗng ruột mà không dùng ghép mộng hay đóng ván, phản ánh kỹ thuật thủ công truyền thống lâu đời của các cư dân sông nước vùng Nam Bộ.
Bên cạnh thuyền độc mộc, triển lãm còn trưng bày gần 20 cổ vật gốm sứ gồm bình, lọ, chén, đĩa được tìm thấy dưới đáy sông. Phần lớn các cổ vật này có niên đại thế kỷ 18, 19, với một số hiện vật được xác định thuộc về làng gốm truyền thống quanh vùng sông Sài Gòn như Lái Thiêu, Tân Phước Khánh, Chánh Nghĩa – nổi tiếng với nguồn nguyên liệu đất sét phong phú và hệ thống đường thủy thuận tiện để vận chuyển sản phẩm đi khắp Nam Bộ. Đây không chỉ là minh chứng cho đời sống sinh hoạt gắn liền với sông nước mà còn phản ánh nền văn hóa thủ công truyền thống và thương mại sông nước phát triển trong lịch sử khu vực.
Những cổ vật dưới đáy sông được lý giải có nguồn gốc từ nhiều nguyên nhân như đồ hư hỏng bị vứt bỏ, đồ quý giá vô tình rơi xuống nước hoặc hậu quả của tai nạn tàu bè, thiên tai và chiến tranh. Đời sống người dân Nam Bộ qua các thời kỳ luôn gắn bó mật thiết với sông ngòi, họ lựa chọn dựng nhà sàn trên đất giồng ven sông, xây dựng đền thờ ở những mảnh đất thuận lợi, đồng thời sông nước là tuyến giao thông huyết mạch cho việc trao đổi buôn bán rất phát triển.
Triển lãm không chỉ giúp công chúng hiểu sâu hơn về sự phát triển đô thị và văn hóa sông nước của Sài Gòn – TP HCM mà còn là dịp để trân trọng, bảo tồn những giá trị văn hóa vật thể gắn liền với vùng đất có lịch sử lâu đời này. Hiện các cổ vật, thuyền độc mộc đặc biệt đang được bảo quản cẩn thận tại bảo tàng, góp phần quan trọng trong nghiên cứu khảo cổ học và di sản văn hóa Nam Bộ.
