Gần đây, cả Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh và nhiều địa phương khác liên tục xảy ra các vụ việc lừa đảo dưới hình thức “bắt cóc online” nhắm vào nhóm học sinh, sinh viên. Những kẻ lừa đảo không trực tiếp bắt cóc mà lợi dụng công nghệ và thao túng tâm lý để cô lập, đe dọa, khiến nạn nhân hoảng sợ và phải thực hiện các hành vi như chuyển tiền hoặc làm theo yêu cầu của chúng. Đây là mối đe dọa nghiêm trọng đặc biệt với giới trẻ chưa đủ kỹ năng tự bảo vệ mình trên không gian mạng.
Thủ đoạn phổ biến là giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát gọi điện thoại, thông báo nạn nhân dính líu đến các vụ án như ma túy hay rửa tiền, yêu cầu hợp tác điều tra. Các đối tượng ép nạn nhân đến nơi khác, cắt liên lạc với gia đình, phải xóa ứng dụng xã hội và tham gia các cuộc họp trực tuyến giả lập môi trường điều tra. Chúng dùng những lời đe dọa nặng nề, buộc nạn nhân chuyển tiền chứng minh tài chính, thậm chí quay video nhạy cảm để uy hiếp sau này. Nhiều trường hợp đã chuyển khoản cho tội phạm, gây thiệt hại lớn cho gia đình.
Bên cạnh đó, việc trẻ em và thanh thiếu niên tiếp xúc quá sớm, quá nhiều với internet trong khi thiếu kỹ năng nhận biết nguy hiểm đã tạo ra kẽ hở cho tội phạm mạng lợi dụng. Gia đình nhiều khi buông lỏng giám sát, con cái lại dễ dàng mở lòng với người lạ trên mạng xã hội mà không nghĩ đến hậu quả. Tình trạng trẻ mất tích liên quan đến mạng xã hội ngày càng tăng cũng là một tín hiệu cảnh báo cấp thiết về việc phòng tránh, giáo dục kỹ năng số và bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.
Đáng chú ý, không chỉ dừng lại ở hình thức “bắt cóc online”, mạng xã hội còn tiềm ẩn nhiều rủi ro khác như mạo danh, lừa đảo danh tính, chiếm đoạt tài sản khi người dùng vô tình để lộ thông tin cá nhân như ảnh thẻ, giấy tờ, lịch trình đi lại. Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ tội phạm mạng cao trong khu vực, với hàng chục nghìn phản ánh các vụ lừa đảo trong năm qua. Do đó, việc nâng cao nhận thức, phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cơ quan chức năng nhằm trang bị kỹ năng phòng tránh và hỗ trợ kịp thời là việc làm mang tính cấp bách.
Để đối phó với những nguy cơ ngày càng tinh vi này, chuyên gia an ninh mạng và lực lượng công an khuyến cáo người dân, đặc biệt là phụ huynh và học sinh, cần tỉnh táo trước các cuộc gọi hay tin nhắn thông báo từ các cơ quan chức năng mà không có xác minh trực tiếp; không cung cấp thông tin cá nhân, không chuyển tiền khi chưa rõ ràng; và mạnh dạn tố giác khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Gia đình cần xây dựng môi trường gắn kết, quan tâm thường xuyên để các em không cảm thấy cô lập trong thế giới số, từ đó giảm nguy cơ bị kẻ xấu lợi dụng tâm lý yếu đuối để tấn công.
