Giữa bờ biển Hội An, một hình ảnh kỳ lạ đã thu hút sự chú ý của hàng trăm người dân và du khách: một xác tàu gỗ cổ trồi lên từ lòng cát, hiện ra rõ ràng sau nhiều lần bị sóng biển vùi lấp. Sự kiện này không chỉ gây xôn xao mà còn làm dấy lên những lo lắng về số phận của một di sản hàng hải quý giá. Theo ghi nhận, con tàu dài khoảng 15–16 mét, nhiều cấu kiện làm từ gỗ nguyên khối, trọng lượng nặng, cấu trúc còn khá nguyên vẹn. Tuy nhiên, bờ biển nơi phát hiện tàu đang sạt lở nghiêm trọng, khiến hiện vật liên tục bị vùi lấp và phát lộ theo mực nước thủy triều, đặt ra nguy cơ mất mát và hư hại không thể lường trước.
Các chuyên gia và cơ quan chức năng đã nhanh chóng vào cuộc. Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An cho biết, phương án bảo tồn tại chỗ không còn khả thi do tình trạng sạt lở ngày càng gia tăng. Đề xuất khai quật khẩn cấp theo phương pháp “khai quật ướt” đang được tính toán kỹ lưỡng: sử dụng máy bơm hút cát, nước ra bên ngoài kết hợp hệ thống chắn nước để bảo vệ di vật trong quá trình làm việc. Toàn bộ con tàu sau khi trục vớt sẽ được di dời về khuôn viên Bảo tàng Hội An, nơi sẽ tiến hành các biện pháp ngâm xả mặn, khử trùng sinh học và bảo quản lâu dài. Các chuyên gia cũng lưu ý, trong lòng tàu có thể còn chứa nhiều di vật như gốm sứ, đồ vật có niên đại cao, do đó việc khai quật phải được thực hiện hết sức cẩn trọng.
Qua khảo sát và giám định mẫu vật, các nhà nghiên cứu nhận định con tàu có niên đại từ cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI, phản ánh một giai đoạn giao thương biển sôi động giữa Đông Nam Á và Trung Quốc. Cấu trúc tàu là sự kết hợp giữa kỹ thuật đóng tàu truyền thống của hai khu vực, cho thấy Hội An từng là một cảng biển quan trọng trong mạng lưới hàng hải cổ đại. Sự tồn tại của con tàu không chỉ là minh chứng cho lịch sử phát triển hàng hải của Việt Nam mà còn là bảo vật khảo cổ học cực kỳ hiếm hoi, có giá trị lớn cả về mặt khoa học và văn hóa.
Trước mắt, các cơ quan chức năng đã khoanh vùng, tạo khu vực cách ly để bảo vệ hiện trường, tránh sự xâm nhập từ sóng biển và người dân. Trong khi chờ hoàn tất thủ tục, mọi hoạt động tại khu vực phát hiện tàu đều được giám sát chặt chẽ. Cuộc khai quật khẩn cấp dự kiến sẽ diễn ra trong vòng 10 ngày, với thời gian thực hiện toàn bộ công tác kéo dài hơn 30 ngày. Đây không chỉ là một nhiệm vụ bảo tồn mà còn là cơ hội để người dân và du khách hiểu thêm về lịch sử, văn hóa biển của Hội An – một di sản thế giới đang đối mặt với những thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu và thiên tai.
Con tàu cổ giữa biển Hội An không chỉ là một hiện vật khảo cổ, mà còn là biểu tượng cho sự kiên cường của di sản trước những biến động của thiên nhiên và thời gian. Mỗi bước tiến trong công cuộc bảo tồn đều mang theo hy vọng, rằng những giá trị lịch sử sẽ được gìn giữ trọn vẹn cho các thế hệ mai sau.
