Ba Vì không chỉ là một địa danh nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và đa dạng sinh học, mà còn là vùng đất linh thiêng gắn liền với nhiều giá trị văn hóa, tâm linh đặc sắc. Vườn Quốc gia Ba Vì rộng hơn 9.000 ha hội tụ khoảng 1.200 loài thực vật cùng nhiều di tích lịch sử, văn hóa như Đền thờ Bác Hồ, Tháp Bảo Thiên, Đền thánh Tản Viên, nơi lưu giữ và phát huy truyền thống dân tộc. Đây chính là nền tảng vững chắc để phát triển du lịch tâm linh và du lịch sinh thái kết hợp bảo tồn thiên nhiên, góp phần quảng bá hình ảnh Thủ đô với du khách trong và ngoài nước.
Ngoài cảnh quan thiên nhiên, văn hóa truyền thống của đồng bào Mường tại Suối Hai (thuộc huyện Ba Vì) cũng được gìn giữ và phát huy một cách sống động qua các lễ hội, nghệ thuật cồng chiêng, múa dân gian và các hoạt động du lịch cộng đồng. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương và cộng đồng dân tộc trong những chương trình tập huấn, phục dựng lễ hội đã tạo nên không gian văn hóa đậm đà bản sắc, vừa mang lại trải nghiệm độc đáo cho du khách vừa nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân.
Vườn Quốc gia Ba Vì còn được ghi nhận với các hoạt động cộng đồng, đặc biệt là sự tham gia của thanh niên qua các chương trình bảo vệ môi trường và giữ gìn không gian xanh – sạch – đẹp. Lễ dâng hương, các hoạt động dọn dẹp vệ sinh và bảo vệ rừng không chỉ thể hiện tình cảm tri ân lịch sử, mà còn lan tỏa tinh thần trách nhiệm, tạo nên sức sống bền vững cho khu vực du lịch tâm linh này.
Bên cạnh đó, kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững từ các vùng đất tâm linh khác như ở Chùa Hương (Hà Nội) hay Chùa Cái Bầu (Quảng Ninh) cũng mang lại bài học quý giá. Đó là việc kết hợp giữa du lịch tâm linh với các sản phẩm dịch vụ đa dạng, lưu giữ bản sắc văn hóa, khai thác các yếu tố tự nhiên sinh thái và tinh thần tôn nghiêm trong tín ngưỡng. Ứng dụng công nghệ số, nâng cao chất lượng dịch vụ cùng sự đồng thuận của cộng đồng giúp các điểm đến tâm linh như Ba Vì có thể phát triển lâu dài hợp lý mà không làm mai một giá trị truyền thống.
Để phát huy tối đa giá trị vùng đất Ba Vì, cần tiếp tục đầu tư quy hoạch, bảo tồn di tích, phát triển sản phẩm du lịch văn hóa và sinh thái tập trung với sự tham gia chủ động của người dân địa phương. Tăng cường công tác truyền thông, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ du lịch, khuyến khích các hoạt động trải nghiệm mang dấu ấn văn hóa riêng biệt là những chiến lược then chốt nhằm xây dựng Ba Vì trở thành điểm đến du lịch tâm linh đặc sắc, góp phần phát triển kinh tế – xã hội bền vững cho khu vực.
